Μαζοχισμός στον έρωτα και τον χαρακτήρα

Η ερωτική επιθυμία, είναι η αναζήτηση ευχαρίστησης προσανατολισμένη πάντα σε ένα αντικείμενο, στο οποίο επιθυμεί να διεισδύσει ή να εισβάλλει κανείς ή από το οποίο θα προέλθει η διείσδυση ή η εισβολή. Είναι η ικανοποίηση από την ταύτιση με την σεξουαλική διέγερση και τον οργασμό του συντρόφου.

Είναι η αίσθηση της παραβίασης, της παράκαμψης των απαγορεύσεων, που ενέχουν όλες οι σεξουαλικές συναντήσεις.

Η σεξουαλική διέγερση συνεπάγεται μια αίσθηση ότι το αντικείμενο προσφέρεται και συγχρόνως συγκρατείται και ότι η σεξουαλική διείσδυση, η περίκλειση του αντικειμένου είναι μια παραβίαση των ορίων του.

Με αυτή την έννοια η παραβίαση συνεπάγεται και επιθετικότητα εναντίον του αντικειμένου, επιθετικότητα που είναι διεγερτική μέσα στην ηδονική της ικανοποίηση και που πάλλεται από την ικανότητα να νιώσει κανείς ηδονή μέσα από τον πόνο και από την προβολή αυτής της ικανότητας πάνω στο αντικείμενο.

Η εκστατική και η επιθετική πλευρά της προσπάθειας να εξαφανιστούν τα όρια του εαυτού αντιπροσωπεύουν μια βαθύτερη και περίπλοκη πλευρά της ερωτικής επιθυμίας. Έχει υποστηριχθεί ότι οι εντονότερες εμπειρίες υπέρβασης, βιώνονται υπό την ένδειξη της αγάπης και υπό την ένδειξη της επιθετικότητας.

Αποτελεί μια από τις πιο δραματικές πλευρές της ανθρώπινης λειτουργίας το γεγονός ότι η διάλυση των ορίων μεταξύ εαυτού και άλλου συντελείται σε στιγμές μεγάλης παλινδρόμησης προς την εκστατική αγάπη και κάτω από συνθήκες ακραίου πόνου. Το να προκαλείς πόνο στον άλλον και να ταυτίζεσαι με την ερωτική ηδονή που νιώθει ο άλλος από τον πόνο, είναι ο αντίποδας του ερωτικού μαζοχισμού και δεν είναι άλλος από τον ερωτικό σαδισμός.

Οι μαζοχιστικές και σαδιστικές πλευρές της ερωτικής επιθυμίας και των σεξουαλικών σχέσεων, ανοίγουν τον δρόμο για το πλήρες φάσμα της σεξουαλικής ευχαρίστησης, αλλά ενέχουν και τον κίνδυνο της άμετρης επιθετικότητας ως μέρος της σεξουαλικής σχέσης.

Στα «Τρία δοκίμια για την σεξουαλικότητα» ο Freud, υπογραμμίζει ότι μαζοχισμός και σαδισμός, είναι δυο εκδοχές μιας και μόνο διαστροφής, της οποίας η ενεργητική και παθητική μορφή ανευρίσκεται στο άτομο κατά ποικίλες αναλογίες. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «΄Ένας σαδιστής, είναι πάντοτε ταυτόχρονα μαζοχιστής, πράγμα που δεν εμποδίζει την υπερίσχυση της ενεργητικής ή της παθητικής πλευρές της διαστροφής, χαρακτηρίζοντας την σεξουαλική δραστηριότητα που προεξάρχει.

Στο «Οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού»(1924), περιγράφει τον ερωτογενή, τον θηλυκό, και τον ηθικό μαζοχισμό.

Ο θηλυκός, στα πλαίσια τώρα της θεωρίας της αμφισεξουαλικότητας, περιγράφεται ως σαν μια δυνατότητα έμφυτη σε κάθε ανθρώπινο ον η οποία τοποθετεί το άτομο σε μια χαρακτηριστική κατάσταση θηλυκότητας-παθητικότητας, ενώ ο ηθικός, περιγράφεται ως στοιχείο του χαρακτήρα. Συγκεκριμένα για την τρίτη μορφή αναφέρει:

«Στο έκδηλο περιεχόμενο των μαζοχιστικών φαντασιώσεων, εκφράζεται επίσης ένα αίσθημα ενοχής, καθώς υποτίθεται ότι το εν λόγο άτομο έχει υποπέσει σε παράπτωμα ,που αφήνεται απροσδιόριστο, οπότε δέχεται όλες τις επώδυνες και βασανιστικές διαδικασίες για να εξιλεωθεί.

Αυτός ο παράγοντας ενοχής, οδηγεί στον ηθικό μαζοχισμό.

Τα εν λόγο άτομα, τα οποία και φέρουν αυτό το συναίσθημα, αναζητούν την θέση του θύματος δίχως να υπεισέρχεται εκεί κατά κάποιο τρόπο άμεσα μια σεξουαλική ευχαρίστηση.

Στον ηθικό μαζοχισμό δεν έχει καμιά σημασία εάν η ταλαιπωρία η οποία μπορεί να προκαλείται από απρόσωπες δυνάμεις ή συνθήκες… «ο σωστός μαζοχιστής στρέφει την πορεία του πάντοτε προς το σημείο από το οποίο υπάρχει η προοπτική να δεχθεί χτύπημα».

Τα άτομα αυτά δημιουργούν με την συμπεριφορά τους-στην θεραπευτική διαδικασία και στην ζωή-την εντύπωση πως έχουν υπερβολικές ηθικές αναστολές, που διατελούν υπό την κυριαρχία μιας ιδιαίτερης ευαίσθητης συνείδησης, μολονότι μια τέτοια υπέρ-ηθική δεν τους είναι συνειδητή.

Ενώ στον καταθλιπτικό, μελαγχολικό άτομο υπάρχει ένα σαδιστικό Υπερεγώ στο οποίο το Εγώ υποτάσσεται.

Στον ηθικό μαζοχιστή το βάρος πέφτει στον μαζοχισμό του ίδιου του Εγώ, το οποίο επιζητεί την τιμωρία το οποίο επιζητεί την τιμωρία είτε από το Υπερεγώ, είτε από τις γονικές προβολές σε καταστάσεις του έξω-περιβάλλοντος.

Και στις δυο περιπτώσεις η κατάληξη είναι μια ανάγκη ικανοποιούμενη με την τιμωρία και την οδύνη.

Ο σαδισμός του Υπερεγώ συνήθως είναι έντονα συνειδητός ενώ η μαζοχιστική τάση του Εγώ, είναι κατά κανόνα ασυνείδητη και πρέπει να την συμπεράνουμε από την συμπεριφορά του.

Ο μαζοχιστής δημιουργεί τον πειρασμό για αμαρτωλές πράξεις οι οποίες στην συνέχεια πρέπει να εξιλεωθούν με τις μορφές της σαδιστικής συνείδησης ή με τον σωφρονισμό από την γονική εξουσία.

Ο μαζοχιστής, ενεργεί αντιστρατευόενος το ίδιο το συμφέρον του καταστρέφοντας τις προοπτικές που του παρουσιάζονται στον κόσμο της πραγματικότητας και ίσως εκμηδενίζοντας την ίδια του την ύπαρξη.

Εν τέλει, στους σαδομαζοχιστικούς ρόλους, είτε στην σεξουαλική ζωή είτε στην σχέση ,ο στόχος της επιθυμίας είναι η εκμηδένιση της επιθυμίας του άλλου ή η εκμηδένιση της ίδιας της επιθυμίας του ατόμου.

Η εξήγηση επικεντρώνεται στην λογική του Κυρίου και του δούλου.

Πράγματι, ο σαδιστής(Κύριος) και μαζοχιστής(δούλος) εξαντλούνται: ο με πρώτος να καταστήσει τον δεύτερο ένα άψυχο αντικείμενο, ένα εργαλείο χωρίς επιθυμία, ο δε δεύτερος στο να τοποθετήσει τον πρώτο στην θέση ενός ειδώλου.

Όμως στο βαθμό που ο σαδιστής τοποθετείται σε αυτή την θέση, τελικά προσπαθεί να αναγνωρισθεί από ένα σχεδόν άψυχο αντικείμενο.

Φαίνεται, ότι είναι ένας πειρασμός να θυσιάσεις και να θυσιαστείς, να καταστρέψεις και να καταστραφείς!!!


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• S. Freud «Τρία δοκίμια για την σεξουαλικότητα»,
• S Freud «Το οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού»,
• S. Freud «Πέρα από την αρχή της ηδονής»,
• S. Freud «Ενορμήσεις και προορισμός ενορμήσεων»
• H. Deutch από το βιβλίο «Γυναικεία σεξουαλικότητα»,
• Λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης

Συγγραφή Άρθρου
Ειρήνη Ρόκα
Μέλος του Δ.Σ της Ε.Ε.Ψ.Ε ( Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος)
Τακτικό μέλος της E.A.B.P ( European Association for Body Psychotherapy) & της Π.Ε.Σ.Ω.Ψ ( Πανελλήνια Ένωση Σωματικής Ψυχοθεραπείας).

Ένα άρθρο που θα ήθελα την άποψη σας, ιδίως για τις υπογραμμισμένες προτάσεις.

 

Ειλικρινά, σε ό,τι αφορά την κατακλείδα πρόταση αυτού του αποσπάσματος,-γιατί η αρχική διατύπωση είναι αρκετά γενική-, δεν ξέρω από ποιους έχει υποστηριχθεί, αλλά μου ακούγεται εντελώς λογικό να βιώνονται τα εντονότατα συναισθήματα και αισθήσεις μέσα από την αγάπη. Για την επιθετικότητα, έχω τις ενστάσεις μου, ίσως υπό την έννοια, ότι πρέπει να αγαπάς πραγματικά για να μετουσιώσεις τον πόνο σε ηδονή και να γίνει αυτό αντιληπτό εξ΄ίσου και από τον πομπό και από τον δέκτη. Υπάρχουν όμως και σαζομαζοχιστικές συμβάσεις με μπόλικη επιθετικότητα και αρκετά καλά ηδονικά αποτελέσματα, εξ΄όσων γνωρίζω. Το προσωπικό μου βίωμα μου λέει ότι μπορώ να ικανοποιηθώ σαδομαζοχιστικά, χωρίς να νιώθω κάτι παραπάνω από την αγάπη και την αποδοχή του άλλου ως πλάσμα, ουχί την ερωτική, αλλά θα μείνει ένα συναίσθημα ή έστω ένα ψήγμα ενοχής. Ίσως η αγάπη βοηθάει στην απεμπόληση της ενοχής αυτής. Ξέρεις ότι αγαπάς αυτόν που σαδίζεις, ξέρει κι άλλος ότι αγαπάει αυτόν που τον σαδίζει, όλα λοιπόν αλλάζουν πραγματικά πρόσημο.

Μόνο μία φορά το έχω βιώσει στην ζωή μου έτσι ακριβώς όπως περιγράφεται, μπορεί και να ήταν προβολή της ανάγκης μου, ή φενάκη του καυλωμένου και ερωτευμένου μου μυαλού, αλλά ναι, αυτό το πλήρες φάσμα της σεξουαλικής ευχαρίστησης είναι δυσεύρετο, δύσβατο και αρκετά επικίνδυνο, μπορείς να ξεφύγεις σε ανύποπτο χρόνο, κυρίως γιατί νιώθεις συναισθηματική ασφάλεια, άρα η επιθετικότητα μπορεί να είναι άμετρη, καθώς τα όρια στην ουσία καταργούνται.

Με την πρώτη διατύπωση περί ανεστραμμένου σαδισμού, έχω ήδη συμφωνήσει αλλαχού, μα και εδώ, επανειλημμένα. Δεν θεωρώ τα ρηθέντα του Φρόυντ θέσφατα, τα αντιμετωπίζω λογικά, φιλοσοφικά και βιωματικά.

Συμφωνώ και με το κομμάτι της ενοχής, συχνά ριζωμένης στο υποσυνείδητο, προερχόμενης από τραυματικά βιώματα, τρόπους συσχέτισης και εμπειρίες του παρελθόντος, που δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς, αντιμετωπιστεί ή επουλωθεί όπως θα έπρεπε.

Δεν γνωρίζω ποιο είναι το σκαλοπάτι που η επιθυμία αυτή γίνεται ανάγκη, αν το ήξερα, θα είχα εν πολλοίς κάνει τους ψυ να σκίσουν τα πτυχία τους, γεγονός είναι ότι οι άνθρωποι δεν βουτάνε βαθιά μέσα στο υποσυνείδητο για να δώσουν τις πρέπουσες απαντήσεις, ή όταν το κάνουν δεν επιλύουν τα θέματα που προκύπτουν από εκεί. Φυσικά, ακόμη και αν συμβεί αυτό, η έξη του συσχετισμού με βάση τον πόνο ενδέχεται να έχει πλέον γίνει δεύτερη φύση, είναι εντελώς ανθρώπινο αυτό και θέλει τεράστια υπέρβαση για να ξεπεραστεί, αν υφίσταται μία τέτοια επιθυμία πραγματικά από το άτομο.
Η αυτο-θυματοποίηση είναι τρόπος συσχετισμού και συνδέεται με τον μαζοχισμό, ξεπλένοντας την ντροπή της απόλαυσης με το πρόσχημα της έξωθεν επιβολής, αυτό είναι αρκετά συχνό και σαφές, θαρρώ. Νομίζω ότι η τελευταία πρόταση αναφέρεται σε πραγματικά αυτοπαγιδευμένους μαζοχιστές που δεν έχουν αντιμετωπίσει ούτε στο τόσο την ουσία της φύσης τους, καθώς περιγράφεται μία τάση προς την αυτοκαταστροφή, ουδόλως απαραίτητη για την απόλαυση.
Δεν είναι μάρτυρας, ούτε απαραίτητα νιχιλιστής ο μέσος μαζοχιστής, απλά γουστάρει τον πόνο και το μαρτύριο τον καυλώνει, γι΄αυτό και το δέχεται, δεν θέλει απαραίτητα να χαθεί γι΄αυτήν του την προτίμηση. Όχι και τόσο σπάνια δε, συναντάμε και μαζοχιστές εξαιρετικά φιλοτομαριστές που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το συμφέρον τους, η καύλα τους και η παρτάρα τους.

Αυτό που περιγράφεται εδώ μου θυμίζει το όγδοο σκαλοπάτι της Γιόγκα του Πατάντζαλι, δηλαδή το Σαμάντι, την επίτευξη της Υπερσυνείδησης, όπου είναι συνδεδεμένο το άτομο με την αόρατη πηγή της επίγνωσης και της διαισθητικά ανώτερης γνώσης. Σταματάει κάθε επιθυμία, μιζέρια και λύπη και η ψυχή απελευθερώνεται για πάντα.

Η εκμηδένιση της επιθυμίας ξέρετε, για κάποιες κουλτούρες, ισοδυναμεί με ελευθερία, ενώ αντίθετα οι καυστικές και βασανιστικές επιθυμίες, ομολογημένες ή άρρητες στοιχειοθετούν μία κατάσταση σκλαβιάς και υποδούλωσης σε αυτές. Οπότε εδώ, νομίζω ότι το συμπέρασμα είναι αυθαίρετο και υπερβατικό, ακόμη και σχηματικά.

Μακάρι να ήταν έτσι...
Σάς μιλάω εντίμως ως σαδομαζοχίστρια, πολύ μακριά από την ευδαιμονικότητα του Σαμάντι και αυτού που περιγράφεται πιο πάνω ως εκμηδένιση της επιθυμίας της δικής μου ή του άλλου.
Πολλώ δε μάλλον ως εκμηδένιση του άλλου, κάτι που περιγράφεται παρακάτω...

Θα συμφωνήσω -δυστυχώς- με την πρώτη διατύπωση περί άψυχου αντικειμένου και ειδώλου. Είναι μία εγγενής αντίφαση σε ότι αφορά την προσδοκία του σαδιστή Κύριου από τον μαζοχιστή δούλο. Πιστεύω ότι η ακρότητα της τελευταίας διατύπωσης μοιάζει λογοτεχνικά ιδανική, αλλά ενέχει κινδύνους εξιδανίκευσης πολύ επώδυνων ψυχικά καταστάσεων για όλους τους εμπλεκόμενους και θα έπρεπε να αποφεύγεται η ταύτιση με τέτοιες απόψεις, γενικώς.

Η επιστημονική, ψυχολογική προσέγγιση δεν δικαιούται να οδηγείται σε τέτοια συμπεράσματα. Η λογοτεχνικότητα της διατύπωσης δεν της στερεί την επικινδυνότητα της ανθυπονοούμενης παραίνεσης σε μη αναστρέψιμες πράξεις, όπως αυτή της ''καταστροφής''. Μόνο στην συμβολική τους διάσταση μπορώ να τα δεχτώ και αυτό με μπόλικες επιφυλάξεις.