Γράμματα στον Κάστορα

Eπιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο Γράμματα στον Κάστορα, με επιστολές του Ζαν Πωλ Σαρτρ προς την Σιμόν ντε Μπωβουάρ.

Από τον Πρόλογο της μεταφράστριας, Καρίνας Λάμψα:

Είναι αλήθεια ότι τα γράμματα του Ζαν Πωλ Σαρτρ προς τον Κάστορα ξαφνιάζουν. Ξαφνιάζουν επειδή υπάρχει ο τεράστιος μύθος της ιδανικής ελεύθερης σχέσης των δύο αυτών «ιερών τεράτων». Κι όπως γίνεται πάντα όταν δει κανείς μια κατάσταση από πολύ κοντά, ο αναγνώστης ανακαλύπτει ότι η «ιδανική» αυτή σχέση έκρυβε μια μεγάλη δόση σαδομαζοχισμού…Οπωσδήποτε σοκάρει ο τρόπος με τον οποίο ο Σαρτρ περιγράφει λεπτομερώς τις ερωτικές του σχέσεις με άλλες γυναίκες. Και είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι όσο κι αν μια ερωτική σχέση βασίζεται στη φιλία μερικά πράγματα δεν πληγώνουν.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Σαρτρ απευθύνεται στη Σιμόν πάντα στον πληθυντικό, πράγμα που δεν συμβαίνει με τις άλλες γυναίκες της ζωής του…Επηρεασμένος απ’ την πολύ δυνατή σχέση που είχε με τη μητέρα του, ίσως είχε ανάγκη να βάλει τον πληθυντικό ανάμεσα σ’ αυτόν και τη γυναίκα που θαύμαζε περισσότερο, τη Σιμόν ντε Μπωβουάρ, είχε ανάγκη να φαντάζεται τη σχέση τους πάνω από τις έντονες συγκινήσεις της σάρκας. Δεν είναι τυχαίο ότι σ’ όλα τα μυθιστορήματα και θεατρικά έργα του Σαρτρ οι γυναίκες είναι τα πρόσωπα που οδηγούν στην πτώση, είτε σωματική είτε πνευματική. Κι όμως, δεν μπορούσε να ζήσει αν δεν ήταν περιτριγυρισμένος από πολλές γυναίκες…Πάνω απ’ όλα τον ενδιέφερε αυτό το βασανιστικό κυνήγι της κατάκτησης που αφήνει πάντα μια γεύση κενού...

 

1930

Γλυκέ μου Κάστορα,

Αυτό είναι ένα τρυφερό και χωρίς νόημα σημειωματάκι, μόνο και μόνο για να σας πω ότι σας αγαπώ μ’ όλη μου τη καρδιά. Είναι τρεις η ώρα, αν θέλετε μπορείτε να με ξυπνήσετε στις έντεκα, αλλά όχι πιο πριν.

Σας αγαπώ.

 

1935

Αγάπη μου,

Αυτή τη φορά τον πέτυχα – θέλω να πω τον ήλιο του μεσονυκτίου. Είναι μεσάνυχτα στη Νορβηγία, δηλαδή μεσάνυχτα παρά έξι στη Γαλλία. Σίγουρα κοιμόσαστε τον ύπνο του δικαίου ή τουλάχιστον κοιτάτε τ’ άστρα. Εδώ όλα είναι ροζ καραμελέ, τα σύννεφα είναι ροζ, το νερό είναι ροζ, - ο ουρανός πάει απ’ το μωβ στο ροζ, σαν μια κοινή δύση της Ρουάν…Είναι μεσάνυχτα κι ένα δευτερόλεπτο, ο ήλιος ανατέλλει κι εμείς πάμε για ύπνο. Επισκεφτήκαμε το Τρόμσε που είναι μια ξύλινη πόλη όπως το Χάμμερφεστ και το Μόλντε. Είναι όλο ξύλο και κάπως άθλια, με σκοτεινά σπίτια. Τουλάχιστον υπάρχει εκεί λίγο πράσινο. Στο Χάμμερφεστ μόνο ο κήπος του πιο πλούσιου ανθρώπου της πόλης έχει κάτι παραπάνω από πέτρες. Όλες αυτές οι κωμοπόλεις είναι καταθλιπτικές και μαζί ευχάριστες, γιατί έχουν παραιτηθεί από κάθε φιλαρέσκεια. Η ζωή εκεί φαίνεται δύσκολη. Παράτησα τους γονείς μου και πήγα να πιω μια μπύρα σ’ ένα ευχάριστο καφενείο, στο πρώτο πάτωμα ενός ξύλινου σπιτιού. Ήμουνα μόνος μ’ ένα κοριτσάκι, που έβαζε ακούραστα γερμανικούς δίσκους σ’ ένα κακό γραμμόφωνο και έζησα δέκα λεπτά χαράς – αυτή την καθαρή χαρά που προκαλείται σε μένα από ένα γραμμόφωνο, ένα καφενείο και μια ξένη πόλη.

Ξοδεύω πολύ λίγα λεπτά.

Σας αγαπώ πολύ και θέλω να βρεθώ κοντά σας. Αλλά, επιστρέφουμε.

 

1937
Λαόν, Τετάρτη 25 Απριλίου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Σας γράφω λίγα λόγια για να σας πω ότι σας αγαπώ πολύ κι ότι χαίρομαι που στο Παρίσι θα βρω ένα γράμμα σας που θα μ’ ενημερώσει για τα νέα του ταξιδιού σας. Είναι 4 και 20΄ και θα φύγω με το τρένο των 5. Ευτυχώς δεν έχω πολλά νέα να σας πω από χθες το βράδυ.

Ξάπλωσα λοιπόν, αφού ταχυδρόμησα το γράμμα και κοιμήθηκα καλά, παρ’ όλο που ξύπνησα απότομα από έναν αστείο εφιάλτη. Βρισκόμαστε στο Μπαλζάρ, εσείς κι εγώ, ξαπλωμένοι σ’ ένα φαρδύ ντιβάνι που ήταν πέντε μέτρα πάνω απ’ το έδαφος. Από πάνω μας, δυο παιδεραστές και δυο γυναίκες σκυμμένες στο μπαλκόνι έκαναν νοήματα στους περαστικούς. Είπατε: «Τι φρικτοί άνθρωποι!» Τότε μπήκε μέσα ένας Αλγερινός μ’ ένα περίστροφο και ζήτησε απ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους να του δώσουν αυτά που του οφείλουν. Καθώς αρνήθηκαν, τους σκότωσε τον ένα μετά τον άλλο, αλλά που και που οι σφαίρες περνούσαν επικίνδυνα κοντά μας. Όταν ο κίνδυνος έγινε πολύ μεγάλος, ξύπνησα προνοητικά, με την εντύπωση ότι φάνηκα φοβερά δειλός αφού σας άφησα μόνη με τον Αλγερινό στον ύπνο μου. Αηδιασμένος απ’ τον εαυτό μου και γεμάτος τρυφερότητα για σας σας αγάπησα για περισσότερο από μισή ώρα και μετά ξανακοιμήθηκα…

 

Κυριακή βράδυ 2 Μαϊου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

…Την Παρασκευή το βράδυ λοιπόν, έκλεισα το γράμμα μου, έφυγα απ’ την Κουπόλ και πήγα στο Ντομ…Το Ντομ ήταν γεμάτο. Καθόμαστε δίπλα στον επίσκοπο της μαύρης μαγείας που ήταν μεθυσμένος και φώναζε. Κάποια στιγμή σηκώθηκε και είδα από μακριά ότι ένας άλλος άντρας επίσης μεθυσμένος που παραπατούσε, τον είχε αρπάξει απ’ το σακάκι και του ζητούσε ένα τσιγάρο με απειλητικό ύφος. Σήκωσα το κεφάλι και είδα το Μάγο, που έχει γίνει χοντρός και μαλθακός, ν’ αφήνει τον άλλο, να τον τραντάζει σαν πακέτο, λέγοντας με στεγνή αλλά όχι πολύ σίγουρη φωνή: «Θυμήσου τον Αμερικάνο που την προηγούμενη βδομάδα σου έσπασε τη μύτη». Έβλεπα από πίσω τον τύπο που τον τράνταζε. Είχε στον ώμο του μια πραγματική γάτα, μια καταπληκτική σιαμέζικη. Γύρισε το κεφάλι του: ήταν ωχρός και γκρίζος, ο πρώην καθηγητής ρωσικών της Ζ. Με είδε και μου έσφιξε το χέρι, αφήνοντας τον κουρελή της μαύρης μαγείας. Τον ρώτησα: «Τί γίνεστε;» «Πάω βόλτα τη γάτα μου», απάντησε και γύρισε το κεφάλι προς τον ώμο του προσπαθώντας να δαγκώσει το πόδι της γάτας του. Ήταν πολύ χαριτωμένος. Η γάτα έμοιαζε πολύ ικανοποιημένη. Κάτι γυναίκες παρέσυραν τον Ρώσο, άρχισαν να χαϊδεύουν τη γάτα κι όλοι αυτοί χάθηκαν. Ήταν εκεί κι ο εξοφθαλμιστής μ’ αυτή τη συμπαθητική γυναίκα με τα σγουρά μαλλιά, που ήταν σκασμένη απ’ τα γέλια με τ’ αστεία του. Φαίνεται ότι η Ζεζέ ισχυρίζεται ότι ο εξοφθαλμιστής είναι ο Μαν Ρέυ. Αλλά δεν το πιστεύω.

Αργότερα, χωρίς την Πουπέτ, μέσα σε δυο λεπτά είδα: έναν κουτσό άντρα με μούσι, πολύ μεγαλόσωμο και μια κοντή γυναίκα μαύρη να παίρνουν τέσσερις καρέκλες και δυο τραπέζια απ’ το χώρο του Ντεμορύ που ήταν άδειος, να τα τοποθετούν στη σειρά και κάτω απ’ το βλέμμα δυο κατάπληκτων αστυνομικών, να βάζουν ένα μεγάλο μαύρο σκύλο να πηδάει πάνω απ’ τις καρέκλες και τα τραπέζια, φωνάζοντάς του: «Χοπ! Χοπ!» Μετά, ο χοντρός άντρας γέλασε μ’ ένα γέλιο που έμοιαζε με την ηχώ του κεραυνού στα βουνά, η γυναίκα έβαλε στη θέση τους τις καρέκλες και τα τραπέζια κι έφυγαν κι οι τρεις, άντρας, γυναίκα, σκύλος. Είδα ακόμα: ένα σωρό συμπαθέστατες γριές, καφενεία, και φυσικά πουτάνες. Τέλος το εξής: καθώς ανηφόριζα την οδό ντε λα Γκαιτέ, άκουσα κάποιον να κλάνει πίσω μου. Δεν μου έκανε εντύπωση και λογικά δεν θα γύριζα να κοιτάξω. Αλλά ακολούθησαν κι άλλες κλανιές, εκατοντάδες και πολύ ηχηρές. Γύρισα για να δω τον κλανομανή και είδα έναν τύπο με τραγιάσκα, με χλωμό και κακό πρόσωπο και τεράστια κόκκινα χέρια. Αυτός ο τύπος άρχισε να βρίζει τις κλανιές του. Τους έλεγε: «Θα σταματήσετε να μ’ ενοχλείτε καθάρματα. Μου τη σπάτε» κλπ. Όταν έβριζε οι κλανιές σταματούσαν. Αλλά μόλις σώπαινε, ξανάρχιζαν δριμύτερες. Είπε: «Με βασανίζετε!» Είναι κάτι που πρέπει να πιστέψεις για να γελάσουμε γι αυτό μαζί. Ήταν σίγουρα τρελός. Ο Λαγκάς που μελέτησε το ρόλο της εκπνοής στην παραίσθηση σίγουρα δεν σκέφτηκε να μελετήσει το ρόλο των κλανιών. Ήταν γελοίο αλλά και μαζί τρομακτικό γιατί ο άνθρωπος υπέφερε κι έμοιαζε απίστευτα κακός. Γύρισα στο ξενοδοχείο και ξάπλωσα. Πέρασε μπροστά μου κλάνοντας και βρίζοντας και μου είπε καθώς χτυπούσα την πόρτα του ξενοδοχείου: «Ε; Σου είμαι δυστυχισμένος;»

Χαριτωμένε μου Κάστορα, είναι μεσάνυχτα και πάω να κοιμηθώ γιατί σηκώνομαι στις επτά αύριο. Σας αγαπώ.

 

Λαόν

Ακριβή μου αγάπη,

Κοιμήθηκα καλά αλλά λίγο…Το μεσημέρι συνάντησα τη Ζεζέ στο Ντομ. Φοβόμουνα ότι θα ήταν καταθλιπτική ή θα έκανε την εύθυμη και θα ήταν ακόμα χειρότερα…Στις τέσσερις την πήγα να φάμε στης «Ντομινίκ»…Η Ζεζέ φορούσε το ωραίο καινούργιο ταγιέρ της και για πρώτη φορά ήταν βαμμένη γιατί το πρόσωπό της ήταν χλωμό. Ήταν πολύ ευχάριστη.

Ανέβηκα μαζί της στο δωμάτιό μου για να πάρω ένα κοστούμι για το καθαριστήριο (υποκριτικό αντράκι, θα πει ο καλός μου Κάστορας. Καλέ μου Κάστορα είχα αγνές προθέσεις, τ’ ορκίζομαι) και τότε «Σου ήμουνα πιστός με τον τρόπο μου. Σίγουρα». Έτσι γιατί ήρθε, γιατί έπρεπε. Τη φίλησα στο μάγουλο, με φίλησε στο στόμα. Της έβγαλα τη μπλούζα, έβγαλε τη φούστα και τα εσώρουχά της. Κοιμήθηκα μαζί της. Μου είπε ότι μ’ αγαπάει, αλλά το άκουσα βερεσέ. Της είπα ότι μου είναι πολύ συμπαθής και το πίστεψε. Μου είπε: «Ένιωσα σχεδόν ηδονή». Τότε της έκανα δώρο ένα αντίτυπο του Ηρόστρατου για να την ευχαριστήσω.

Ξανακατεβήκαμε κάτω, είχε απέναντί μου τις τρυφερές κινήσεις μιας ευτυχισμένης γυναίκας. Την επέστρεψα στην αγκαλιά του άντρα της, πήγα να πιω κάτι στο Σελέκτ, πήρα το τρένο. Στο τρένο διάβασα ένα βιβλίο πάνω στις γερμανικές θεωρίες για την Αξία (Μίλλερ, Φράγιενφελς, Σέλλερ, Χάρτμαν κλπ), ηλίθιο, αλλά είχε μερικές χρήσιμες πληροφορίες. Το δανείστηκα απ’ τον ντε Ρουλέ.

Αυτά τα νέα, γλυκέ μου Κάστορα. Βρήκα τόννους από γράμματά σας στο Παρίσι, μοιάζετε τόσο ευτυχισμένη που κόντεψα να δακρύσω από συγκίνηση. Μ’ αρέσουν τόσο πολύ οι μοναχικές σας δραστηριότητες, το ότι περπατάτε, διαβάζετε και πίνετε μερικές φορές λίγο κρασάκι. Σας αγαπώ. Βιάζομαι να σας δω. Δεν έχω καθόλου ξεχάσει το αγαπημένο σας πρόσωπο. Παχύνατε καθόλου;

 

15 Σεπτεμβρίου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Έλαβα τα δυο γραμματάκια σας και με άγγιξε πολύ που σας φαντάστηκα μόνη στο Στρασβούργο. Το βράδυ που σας τηλεφώνησα το βρήκα κάπως θλιβερό, πόσο μάλλον που η ταμίας του εστιατορίου του σταθμού μου είπε ότι δεν υπήρχε ψυχή εκεί και σας φαντάστηκα σ’ αυτό το μεγάλο δωμάτιο, φρόνιμα καθισμένη ανάμεσα στ’ άδεια τραπέζια, κουρασμένη απ’ το ταξίδι κι απογοητευμένη. Αλλά τώρα είμαι καθησυχασμένος και βρίσκω ότι είσαστε μια σοφή και ποιητική φύση, αφού μπορείτε να βρείτε σε κάθε κατάσταση μικροχαρές κι ότι δεν μοιάζετε καθόλου μεγάλη αλλά αντίθετα μοιάζετε να εκμεταλλεύεστε ακόμα με όρεξη όλα τα πράγματα. Λιώνω από τρυφερότητα για σας. Στη διάρκεια αυτής της νύχτας κι αυτής της μέρας όπου είσασταν μόνη στη Μασσαλία, στα τρένα, στο Στρασβούργο κι όπου εγώ ήμουνα μόνος στο Παρίσι, δεν έπαψα να αισθάνομαι ενωμένος μαζί σας απ’ τα μέσα, είχα την εντύπωση, ότι σας μιλούσα κι ό,τι σκεφτόμουνα, είχα την εντύπωση ότι σας το έλεγα ή μάλλον ότι το σκεφτόσαστε κι εσείς μαζί μου κι ήταν ευχάριστο αυτό στο τρένο, γιατί φανταζόμουνα δυο συνειδήσεις ενωμένες σε μια, να αιωρούνται κοντά στη Λυών, ανάμεσα στον ουρανό και τη γη και δυο μικρά σώματα σαν ρομπότ να περπατούν με ανήσυχο αλλά κενό ύφος, το ένα στους δρόμους της Μασσαλίας και το άλλο στο διάδρομο του τρένου. Τώρα δεν έχω πια την ίδια αίσθηση κι αισθάνομαι λιγότερο παρών σ’ εσάς, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πια τί κάνετε κι έπειτα είσαστε μαζί με τη Ζαζουλίτς κι όλες οι μικρές σας σκέψεις κάθε στιγμής απευθύνονται σ’ αυτήν, αναγκαστικά. Αλλά σας αγαπώ πολύ, σαν ένα πρόσωπο που δεν είναι εγώ, κι έχω πολύ όρεξη να ξαναδώ το προσωπάκι σας, χαριτωμένε μου Κάστορα. Θα ‘θελα πολύ να κάνετε ένα ευχάριστο ταξίδι αλλά φοβάμαι για σας, γιατί εδώ βρέχει και κάνει κρύο. Συναχώθηκα φοβερά στο πλοίο το τελευταίο βράδυ και με τον ωραίο καιρό που έχει εδώ, το συνάχι μου αναπτύσσεται και πεθαίνω στο βήχα.

 

1938
Κυριακή (Ιούλιος)

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Η ώρα είναι περίπου οκτώ. Είμαι στην Κουπόλ και μόλις έφαγα μια ωραία μπριζόλα με φασολάκια και μια τάρτα, διαβάζοντας ένα αστυνομικό…Δεν μου άρεσε που σας άφησα χθες, παράξενε μικρέ κοσμοταξιδευτή, θα είσασταν ακόμα μαζί μου τώρα, γεμάτη καλωσυνάτα χαμογελάκια, αν δεν είχατε αυτή τη περίεργη μανία να καταβροχθίζετε τα χιλιόμετρα. Πού στο καλό είσαστε; Σήμερα το πρωί στενοχωρήθηκα για σας γιατί είχε συννεφιά και σας φαντάστηκα εκεί ψηλά στη κορυφή του μικρού σας βουνού, κοιτάζοντας κάτω μ’ ένα πεισματάρικο ύφος μια θάλασσα από γκρίζα σύννεφα, σαν ένας άνθρωπος που ψαρεύει με καλάμι και κοιτάει το φελλό του πάνω στο νερό. Και μετά σας φαντάστηκα να τρυπάτε αυτό το χαλί, τρώγοντας μπαμπάκι και κινδυνεύοντας να σπάσετε κανένα πόδι – και τώρα είμαι ευχαριστημένος γιατί σας φαντάζομαι να τρώτε τη λαχανόσουπά σας, πανευτυχής και να πίνετε το κρασάκι σας. Σας αγαπώ πολύ, μικρό παράλογο. Όσο για μένα πήγα στην κυρία αυτή. Μιλήσαμε στο σκοτάδι, γελάει όταν σας σκέφτεται, λέει: «Ο Κάστορας με κάνει να γελώ» και «Έχει πολύ πλάκα ο Κάστορας». Κι εκείνη δεν θα σκεφτόταν ποτέ να σκαρφαλώσει στα βουνά, αλλά βρίσκει την ιδέα συμπαθητική, μου εξήγησε ότι είσαστε «καλά οργανωμένη»…

Αντίο, καλό μικρούλι μου, πιο χαριτωμένο μικρό όλου του κόσμου. Θα γράψω αύριο τη συνέχεια.

 

14 Ιουλίου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Ας περάσουμε στην υπόθεση Μπουρντέν. Πάει πολύ καλά. Φίλησα χτες αυτό το φλογερό κορίτσι και μου ρούφηξε τη γλώσσα με τη δύναμη μιας ηλεκτρικής σκούπας, τόσο που ακόμα πονάω και κόλλησε πάνω μου όλο της το σώμα…Χαϊδευτήκαμε χωρίς καμιά κουβέντα, πράγμα που κάνει πιο ανάλαφρη τη διήγηση αυτής της νύχτας. Έκανα όλα τ’ άλλα εκτός απ’ την τελική πράξη. Είναι όπως η εμφάνισή της το δείχνει αρκετά, αυτό που ο Μπουμπού θα αποκαλούσε μια «μεγάλη ερωμένη». Είναι εξάλλου πολύ γοητευτική στο κρεβάτι. Είναι η πρώτη φορά που κάνω έρωτα με μια μελαχροινή ή μάλλον μια μαύρη, γεμάτη μυρωδιές και με παράξενη τριχοφυία, με μια μικρή μαύρη γούνα στη κοιλιά κι ένα σώμα κάτασπρο, πολύ πιο λευκό απ’ το δικό μου. Στην αρχή αυτός ο βίαιος αισθησιασμός κι αυτά τα πόδια που τσιμπούσαν σαν πηγούνι κακοξυρισμένου άντρα με εξέπληξαν λίγο, σχεδόν μ’ αηδίασαν. Αλλά όταν κανείς συνηθίσει, είναι πολύ έντονα όλα. Έχει γλουτούς σε σχήμα σταγόνας, γερούς αλλά κάπως βαριούς. Είναι πιο πλατιά κάτω απ’ ότι πάνω και έχει μερικά σπυράκια στο στήθος (τα ξέρετε αυτά: τα σπυράκια της κακοθρεμμένης και κάπως ατημέλητης φοιτήτριας, είναι μάλλον συγκινητικό). Πολύ ωραία πόδια, μια τελείως επίπεδη και μυώδη κοιλιά, καθόλου στήθος και γενικά, ένα ευλύγιστο ωραίο σώμα. Μια πολύ μακριά γλώσσα που ξετυλίγεται ατέλειωτα και μου χαϊδεύει τις αμυγδαλές, ένα στόμα εξίσου ευχάριστο με της Ζεζέ. Συνολικά πιστεύω ότι είμαι όσο ευχαριστημένος μπορεί να είναι μια πόρτα φυλακής…

 

Τετάρτη (Ιούλιος)

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Είναι η μέρα των γραμμάτων, πρέπει να γράψω δώδεκα…Στις 3 πήγα στο Ντομ όπου βρήκα τον παλαιστή με τη Λιλί και μια ξαδελφούλα 12 χρονών που έχουν κρατήσει κοντά τους για ένα χρόνο. Ο παλαιστής είναι πολύ όμορφος, έχει ένα σώμα δεκαοχτάχρονου, φοβερά ευλύγιστο, πάντα νευρικό και με τον κορμό να γυρίζει γύρω απ’ τα νεφρά σαν ένα αυτόνομο τμήμα που περιστρέφεται ελεύθερα γύρω από έναν άξονα…Μου επανέλαβε όλη τη θεωρία του Αλαίν πάνω στην αγάπη – όρκο και μου εξήγησε ότι τέτοια είναι αυτή που τρέφει για τη Λιλί. Την θαυμάζει πάντα το ίδιο και η μεγαλύτερη ευτυχία του είναι να τη βάζει να του διηγείται για εκατοστή φορά τις ίδιες σκοτεινές ιστορίες της εφηβείας της, πώς έβαζε διάφορους τύπους να την μαλακίζουν κλπ, όχι από διαστροφή, αλλά αντίθετα για ν’ απευθύνει στον ουρανό έναν ύμνο ευγνωμοσύνης…Μ’ αυτόν, κατάλαβα τι θα πει να ‘ναι κανείς κλασικός: είναι κάποιος που ξαναδιαβάζει. Να πως είναι ο Μποναφέ, δηλαδή δεν τρώγεται από μια μόνιμη ανάγκη να πάει πιο μακριά και να δει κι άλλα πράγματα, αλλά ένα κομμάτι γης, μια σελίδα βιβλίου του φτάνει: είναι κάτι που έχει απέναντί του και που αξίζει σαν ένα ανεξάντλητο και δυνατό θέμα. Τότε ονειρεύεται διάφορα πράγματα απέναντι σ’ αυτό το απαραίτητο και σταθερό αντικείμενο που μερικές φορές λάμπει όπως ο ήλιος ανάμεσα σε δυο σύννεφα. Είναι μια δικαίωση, μια αξιολόγηση των φαντασιώσεων. Μετά, ξαφνικά, όλα τα σύννεφα διαλύονται, ξαναδιαβάζει ένα στίχο, τον αισθάνεται στη δυνατή κι αιώνια ύπαρξή του κι αυτό τον θαμπώνει κλπ. Το ίδιο ισχύει για τα τοπία. Να βλέπει λίγο, να διαβάζει λίγο, να σκέφτεται λίγο, αλλά να επιστρέφει πάντα στα ίδια τοπία, στα ίδια βιβλία, στις ίδιες σκέψεις, να αιωρείται μόνιμα γύρω τους…Δεν είχα ποτέ αισθανθεί ότι ο κλασικισμός δεν είναι μια θεωρία, ούτε μια κατεύθυνση της θέλησης ούτε ένα ιστορικό σχήμα, αλλά ένας τύπος μεσογειακού άντρα, με τα πάθη του, τα όνειρά του, τη νοσταλγία του κλπ. Αλλά το απόλυτα «κλασικό» πρέπει: 1) να είναι αναμασημένο 2) να είναι αναμασημένο παρουσία ενός ανεξάντλητου αντικειμένου (μ’ αυτή την έννοια οι στήλες ενός ναού μου φαίνονται ό,τι πιο ανεξάντλητο, γιατί δεν θέλουν τίποτα να πουν κι ό,τι πιο κλασικό), 3) ότι αισθάνεται κανείς σχεδόν κάποια ηδονή με την σταθερή κι αμετάβλητη ύπαρξη ορισμένων αντικειμένων, ενώ εμείς αλλάζουμε αργά και μαλακά απέναντί τους…Ο Μποναφέ είναι απόλυτα έτσι κι αυτό έγινε αυτόματα: δεν βλέπει ψυχή, δεν κουνάει ρούπι απ’ τη Σετ, δεν διαβάζει παρά κλασικούς, ορκίζεται την αγάπη του στη Λιλί κι έχει την αίσθηση ότι είναι πάντα τρομερά απασχολημένος κι ευτυχισμένος. Που και που καταγράφει μια ενθουσιώδη κραυγή του σ’ ένα φύλο χαρτί:

«Έρχεται το Φθινόπωρο, ο αέρας σηκώνει τα φύλλα, η μέρα πέφτει: Θα ‘θελα να μπορούσα να ευχαριστήσω ένα Θεό».

Κι αυτό τελικά δεν είναι καθόλου άσχημο, μοιάζει λίγο με τα ποιήματα ενός τρελού Χαίλντερλιν. Μόνο που τότε, χρειάζεται να ‘χει κανείς μια ικανότητα ενθουσιασμού και θαυμασμού για να είναι κλασικός, που μ’ αφήνει σκεπτικό και μου είναι πάντως τελείως ξένη. Πρέπει τα καθοριστικά αντικείμενα – θέματα να είναι σαφώς πέρα απ’ την σημερινή ανθρώπινη βασιλεία: γι αυτό κι οι αρχαίοι είναι οι κλασικοί μας…

 

Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

Δεν σας έγραψα χθες και ποιος ξέρει πότε άραγε θα λάβετε αυτό το γράμμα. Αλλά ξαναδιάβασα πολλές φορές το δικό σας και κάθε φορά μου φαινόταν καινούργιο, όπως την πρώτη φορά. Ειδικά το κομμάτι όπου λέτε πόσο συνδεδεμένη είστε μαζί μου. Φανταστείτε πως αυτό που γράφετε, ότι σε περίπτωση σοβαρού πλήγματος δεν θα επιζήσετε μετά από μένα, μου έδωσε κι εμένα ένα συναίσθημα βαθιάς ηρεμίας. Δεν θα’ θελα να σας αφήσω πίσω μου, όχι επειδή θα είστε μια μικρή, ελεύθερη συνείδηση που θα κάνει βόλτες στον κόσμο κι εγώ θα ζηλεύω, αλλά επειδή με πείσατε ότι θα βρίσκεστε σ’ έναν παράλογο κόσμο. Κι έπειτα θα είναι το τελικό ξεκαθάρισμα. Σαν να καταστρέφονται και τα δυο τμήματα του κομμένου σκουληκιού. Αλλά μην ανησυχείτε, όλ’ αυτά τα σκέφτομαι θεωρητικά, αφού βρίσκομαι σ’ ένα θαυμάσιο χωριουδάκι της Αλσατίας, τελείως ασφαλής και με πλήρη άνεση. Κι έπειτα νομίζω τελικά, ότι σίγουρα θα προτιμούσα να συνεχίσετε τη ζωούλα σας χωρίς εμένα, μου φαίνεται σαν κάτι καλό που χάνεται, μια ζωή που σταματάει. Γεγονός πάντως είναι, ότι ποτέ δεν έχω ξανααισθανθεί τόσο έντονα ότι εσείς είστε ο εαυτός μου. Αυτές τις δυο τελευταίες μέρες είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος γι αυτό. Σας αγαπώ τόσο πολύ χαριτωμένε μου Κάστορα. Εξάλλου, όταν έχουμε ζήσει μαζί δέκα χρόνια απ’ τη ζωή μας, σκεφτόμενοι ο ένας μαζί με τον άλλο κι ο ένας για τον άλλο, χωρίς ποτέ τίποτα δυσάρεστο, είναι κάτι παραπάνω από αγάπη. ..

 

6 Οκτωβρίου

Χαριτωμένε μου Κάστορα,

…Αγάπη μου, χαριτωμένε μου Κάστορα, συγχωρέστε με, δεν θα’ χετε την έκπληξη που σας υποσχέθηκα προχθές. Πήγα πάλι στο Μαρμουτιέ κι ήθελα να σας στείλω ένα πέταλο λουλουδιού που να συμβολίζει ένα ολόκληρο μπουκέτο. Αλλά εδώ δεν υπάρχουν λουλούδια, μόνο κοπριά. Και γιατί αυτό το συμβολικό μπουκέτο; Γιατί είναι μέρα γιορτής, αγάπη μου. Όταν θα λάβετε αυτό το γράμμα θα έχουμε κλείσει δέκα χρόνια που είμαστε μαζί και για πρώτη φορά, λουλουδάκι μου, δεν θα είμαστε μαζί για να γιορτάσουμε αυτή την επέτειο. Αγάπη μου, μου έχετε δώσει δέκα χρόνια ευτυχίας (κι εγώ σ’ εσάς, αν πιστέψω την χαριτωμένη αφιέρωση που υπάρχει στις φωτογραφίες – κι εμένα μ’ αρέσει αυτή όπου κάθεστε στα σκαλιά της εισόδου). Ακριβή, ακριβή μου αγάπη, ανανεώνω αμέσως το συμβόλαιο για δέκα χρόνια, ελπίζοντας ότι τον επόμενο χρόνο θα είμαι κοντά σας για να κάνω προφορικά την ανανέωση. Ακριβή μου αγάπη, είσαστε η πιο τέλεια, η πιο έξυπνη, η καλύτερη κι η πιο παθιασμένη…Σας αγαπώ μ’ όλη μου την καρδιά κι είστε συνέχεια στη σκέψη μου. Όταν γράφω στο τετραδιάκι μου, το κάνω για σας. Σας αγαπώ μ’ όλες μου τις δυνάμεις, είστε ο χαριτωμένος μου Κάστορας.