Λούτρινος Φετιχισμός

Venus In Furs
1771]
Shiny, shiny, shiny boots of leather
Whiplash girlchild in the dark
Comes in bells, your servant, don't forsake him
Strike, dear mistress, and cure his heart

Downy sins of streetlight fancies
Chase the costumes she shall wear
Ermine furs adorn imperious
Severin Severin awaits you there

I am tired, I am weary
I could sleep for a thousand years
A thousand dreams that would awake me
Different colors made of tears

Kiss the boot of shiny shiny leather
Shiny leather in the dark
Tongue the thongs, the belt that does await you
Strike dear mistress and cure his heart

Severin, Severin, speak so slightly
Severin, down on your bended knee
Taste the whip, in love not given lightly
Taste the whip, now bleed for me

Shiny shiny, shiny boots of leather
Whiplash girlchild in the dark
Severin, your servant comes in bells, please don't forsake him
Strike dear mistress and cure his heart

1772]
"...Και λοιπόν, η γούνα δεν είναι επίσης ένα διεγερτικό;
Σ' αυτό το τελευταίο σημείο η Λόλα δεν είχε άδικο.
Εκείνη τη στιγμή, τυλιγμένη στο βαρύ κι απαλό παλτό της, έμοιαζε μ' ένα υπέροχο αγρίμι. Χωρίς τη θέληση μου, το χέρι μου περιπλανήθηκε πάνω στη γούνα της και νόμισα πως χαϊδεύω το τρίχωμα μιας όμορφης τίγρης."
Leopold Von Sacher-Masoch, Λόλα.

Η εμμονή ξεκινάει από παλιά. Οι άνθρωποι υποσυνείδητα αναζητούν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά στα ζώα ή ακόμη και στα αντικείμενα. Και όταν λέμε ανθρωπομορφικά, αυτό μπορεί να αφορά συνολικά ανθρώπινες οντότητες ή και τμήματα σώματος.
Αυτή η αναζήτηση συχνά κατέληξε στη φετιχιστική εμμονή. Ο άνθρωπος (ο άνδρας) φαίνεται ότι νοιώθει μια τόσο ακατανίκητη έλξη να δει και να πιάσει κομμάτια ανθρώπινου σώματος σε μορφή άψυχων αντικειμένων που οδήγησε τόσο στη δημιουργία μιας τεράστιας βιομηχανίας καταναλωτικών προϊόντων (άκακων γκάτζετ αλλά και ερωτικών φετίχ) όσο και στον αποσυντονισμό της συνολικής εικαστικής δημιουργίας του εικοστού αιώνα.

Το (αντρικό) καπέλο που φωτογραφίζει ο Man Ray το 1933 σχηματίζει τυχαία το σχήμα του γυναικείου φύλου. Τα καπέλα θα εξελιχτούν σε κατ' εξοχήν αντικείμενο-μεταφορά του σεξουαλικού πόθου. Εξάλλου είναι μαλακά, μάλλινα, γεμάτα εσοχές και τσαλακώματα. Φυσικά αυτές οι μεταφορές δεν θα περιοριστούν στα καπέλα.
Εκτός από την Αφροδίτη με τις Γούνες του Masoch με τις γούνινες εμμονές, μέσα στο σουρεαλιστικό ιδίωμα θα υπάρξει η Αφροδίτη της Μήλου γεμάτη συρτάρια του Salvador Dali, οι σύνθετες κούκλες του Hans Bellmer ή το Etant Donnes του Marcel Duchamp, οριακό σχόλιο πάνω στην ηδονοβλεψία και τον φετιχισμό.

Σ' αυτό το πλαίσιο η Merrett Oppenheim θα πλάσει το απόλυτο φετιχιστικό εικαστικό αντικείμενο περιβάλλοντας ένα απλό σερβίτσιο τσαγιού με γούνα.
Η κοιλότητα, η υφή και το ζωώδες ένστικτο που ανακαλεί η γούνα μετατρέπουν ένα καθημερινό αντικείμενο σε σκοτεινό εισβολέα της μικροαστικότητας και του καθωσπρεπισμού.
O Georges Bataille θα αναπτύξει μια έντονη εμμονή με τις φωτογραφίες του Boiffard που απεικονίζουν το μεγάλο δάχτυλο ενός (αντρικού) ποδιού.

Η Σωτηρία Ορφανού αποτυπώνει τμήματα γυναικείου σώματος, εστιάζοντας έτσι σ' αυτά, την ερωτογόνα συμπεριφορά τους και τη μετατροπή τους σε φετιχιστικά αντικείμενα.
Τα εκμαγεία των αφαλών υπενθυμίζουν το πως αυτό ακριβώς το τμήμα της γυναίκας γνωρίζει στις μέρες μας εκ νέου καταξίωση, αποκαλύπτεται, στολίζεται με σκουλαρίκια για να κλέψει την προσοχή. Κάτω από τον χειρισμό της Ορφανού, ο αφαλός -εκμαγείο εκτίθεται σε σειρές και ποσότητες ανάλογες με τα καταναλωτικά αντικείμενα.

Με άλλα λόγια θυμίζει μια βιτρίνα γεμάτη με ίδια παπούτσια, ποτά, παιχνίδια. Με αυτό τον τρόπο ο θεατής μετατρέπει το αντικείμενο σε φετίχ και αναπτύσσει μια εθιστική σύνδεση μαζί του. Κατά τον Freud το φετίχ αναπτύσσεται γύρω από ένα σημείο όρασης μέσα από το οποίο το παιδί κοιτάζει αλλά αρνείται αυτό που βλέπει και πέφτει σε μια τελετουργία άρνησης ότι η μητέρα του δεν είναι "ευνουχισμένη".

Ο ίδιος έγραφε ότι όταν το φετίχ ζωντανεύει, κάποια διαδικασία διακόπηκε απότομα. Αυτό που ήταν πιθανότατα η τελευταία εντύπωση που έμεινε πριν από την τραυματική εμπειρία, διατηρείται ως φετίχ. Είναι και η τελευταία στιγμή κατά την οποία η γυναίκα μπορούσε ακόμη να ειδωθεί ως φαλλική.[1]

Η Ορφανού δουλεύει με παραβάν στα οποία είναι αποτυπωμένα μεγάλα (γυναικεία) χέρια. Το παραβάν οικείο σύμβολο μιας θηλυκότητας, τόσο ως στοιχείο σεμνότητας και πουριτανισμού (κρύψιμο) όσο και προκλητικής σεξουαλικότητας (για τον ίδιο επίσης λόγο) εδώ επικαλύπτεται και από τον εικαστικό φετιχισμό του αντικειμένου.

Κατά τον Baudrillard, το φετίχ είναι μια κατασκευή, ένα καλλιτεχνικό αντικείμενο, ένα έργο επιφαινομένων και σημείων.[2] Αρχικά η χρήση του ήταν εθνολογική, για να περιγράψει λατρείες "πρωτογόνων" λαών, ήδη όμως από τις αρχές του 19ου αιώνα, ο όρος είχε διευρυνθεί έτσι ώστε να χωρέσει κάθε τι το οποίο λατρευόταν παράλογα.

Μετά ήρθε ο Karl Marx για να μιλήσει για έναν "καταναλωτικό φετιχισμό". Σύμφωνα μ' αυτόν, οι εργάτες παράγουν αντικείμενα τους προσδίδουν μια "μυστική" αξία, η οποία δίνει στο κάθε προϊόν την ποιότητα ενός "κοινωνικού ιερογλυφικού" το οποίο πρέπει να αποκωδικοποιηθεί.
[3] Ο Alfred Binet[4] ήταν αυτός που πρωτοχρησιμοποίησε τον όρο όπως περίπου τον εννοούμε σήμερα και τελικά πήρε την οριστική του μορφή όταν ο Richard Von Kraft-Ebing τον όρισε ως τη "σύνδεση του πόθου με την ιδέα κάποιων τμημάτων του Γυναικείου Ατόμου ή με κάποια στοιχεία της Γυναικείας Περιβολής."[5]

Η Ορφανού κατασκευάζει ένα πλήρες σετ αξεσουάρ με βάση τμήματα του γυναικείου σώματος με επικάλυψη ροζ/δερματί λούτρινη γούνα, σαν αυτή των παιδικών αρκούδων ή του Ροζ πάνθηρα.
Κορσές, παπούτσια, τσάντες.
Ένα μεγάλο τμήμα της τελευταίας δουλειάς της Σωτηρίας Ορφανού επικεντρώνει στις τσάντες, ένα από τα κατεξοχήν γυναικεία αξεσουάρ-φετίχ με σταθερή σημασία, χρόνια τώρα.
Σ' αυτά καταγράφει διάφορα τμήματα του γυναικείου σώματος, μετατρέποντας σε (σκοτεινά) αντικείμενα του πόθου που μπορούν να λειτουργήσουν σε δύο παράλληλα επίπεδα: σε αυτό του αντικειμένου, καλλιτεχνικού ή καταναλωτικού και σε αυτό του πόθου.

Σε αυτό το πλαίσιο ξεχωρίζει η τσάντα-γυναικεία λεκάνη, καλυμμένη με λεοπαραδαλέ γούνα. Εδώ επικεντρώνει στην κατεξοχήν ερωτογόνα γυναικεία περιοχή, μια περιοχή διπλής όψης μάλιστα.
Η απαλή γούνα επιτείνει το αίσθημα, εμπλουτίζοντας το με το επιτηδευμένα "πρόστυχο" λεοπαραδαλέ. Δεν γνωρίζω αν θα επιτρέπεται η αφή στον εκθεσιακό χώρο της γκαλερί 7 όμως εδώ η επιθυμία του θεατή πιθανόν να ξεπεράσει το σύνηθες.
Ένα σχόλιο, τελικά, πάνω στο περίφημο φλυτζάνι της Oppenheim, το έργο αυτό της Ορφανού θα μπορούσε πολύ άνετα να διεκδικήσει την ιδιότητα τόσο του φετιχιστικού εικαστικού έργου, όσο και του εικαστικού φετίχ.

Ως έργο τέχνης φέρει την παράδοση της ψυχανάλυσης και του Σουρεαλισμού, όμως λειτουργεί άψογα στα πλαίσια των σύγχρονων εικαστικών, ενός JeffKoons-ικού ειρωνικού ιδιώματος ή ακόμη και της (λεγόμενης) Νέας Βρετανικής Τέχνης. Θα μπορούσε να είναι έργο σταθμός ή και αντικείμενο-Παράβαση, όπως το εννούσε ο Bataille. Ο χρόνος θα το δείξει...

Θανάσης Μουτσόπουλος

Βιβλιογραφία


[1] Rosalind E. Krauss, The Optical Unconscious, Zone Books, 1993, σ. 165.
[2] Jean Baudrillard, For A Critique of the Political Economy of the Sign, Telos Press, 1981, σ. 91.
[3] Karl Marx, The Kapital, αγγλική έκδοση, Modern Library, 1906, σ. 85.
[4] Valerie Steele, Fetish: Fashion, Sex and Power, Oxford University Press, 1996, σ. 11.
[5] Richard Von Kraft-Ebing, Psychopathia Sexualis, Physicians and Surgeons, 1934, σ. 218.

 

Με χαρά μου βλέπω κείμενο του πρώην καθηγητή μου σε αυτό το forum  
Aααχ, πόσο γέλιο ρίξαμε το 2002, διαπληκτιζόμενοι με τους παρευρισκόμενους στην παρουσίαση της ερευνητικής μου (σχετική με το Shibari) για το Τι είναι τέχνη? Τι είναι πορνογραφία? κλπ

Μπράβο Sm_Art_Lady

 

όντως και εγώ τον είχα δάσκαλο  
και διατηρούσα κάποιες καλές σχέσεις μαζί του κρίμα που άφησε την αρχιτεκτονική σχολή της πάτρας για αυτή του μετσοβείου...

 

Μετσοβειο..οπως λεμε προβειο??????????

.....
......
......