Νάντια

"Ξανάδα τη Νάντια αρκετές φορές, για μένα η σκέψη της ξεκαθάρισε ακόμα, και η έκφρασή της κέρδισε ελαφράδα, πρωτοτυπία και βάθος. Είναι δυνατό αυτή την εποχή η ανεπανόρθωτη καταστροφή που είχε παρασύρει ένα κομμάτι του εαυτού της που ήταν και το πιο ανθρώπινα ορισμένο, η καταστροφή που είχα μιαν ιδέα της εκείνη την ημέρα να με απομάκρυνε από εκείνην σιγά σιγά. Καθώς συνέχιζα να είμαι έκθαμβος απ' αυτό τον τρόπο που είχε να βαδίζει χωρίς να στηρίζεται παρά μονάχα στην πιο καθαρή διαίσθηση και ν' αγγίζει κάθε στιγμή το θαύμα, επίσης ήμουνα ανάστατος ολοένα και περισσότερο πού 'νιωθα πως, όταν την άφηνα, την άρπαζε και πάλι η δίνη αυτής της ζωής που συνέχιζε να υπάρχει εκτός της, και της ζητούσε με μανία, ανάμεσα σ' άλλες υποχωρήσεις, να φάει, να κοιμηθεί...Δεν θέλω πια να θυμάμαι, καθώς περνούν οι μέρες, παρά μόνο μερικές φράσεις, που πρόφερε μπροστά μου ή έγραψε με μια μονοκοντυλιά κάτω απ' τα μάτια μου κι είναι οι φράσεις που καλύτερα από οπουδήποτε αλλου ξαναβρίσκω τον τόνο της φωνής της και που ο απόηχος μέσα μου είναι πάντα τόσο μεγάλος:

"Καθώς τελειώνει η ανάσα μου, που είναι η αρχή της δικής σας."

"Αν θέλατε, για σας δεν θά 'μουνα τίποτα άλλο παρά μονάχα κάποιο ίχνος."

"Του λιονταριού τα νύχια σφίγγουν τον κόλπο της αμπέλου."

"Το τριανταφυλλί είναι καλύτερο απ' το μαύρο μα και τα δύο πηγαίνουν."

"Μπροστά στο Μυστήριο, Λιθάνθρωπε, κατάλαβέ με."

"Είσαι ο κύριός μου. Είμαι μονάχα ένα άτομο που ανασαίνει στην άκρη των χειλιών σου και πεθαίνει. Θέλω ν΄αγγίξω τη γαλήνη με δάχτυλο μουσκεμένο στα δάκρυα."

"Γιατί αυτή η πλάστιγγα που ταλαντευόταν μες στη σκοτεινιά μιας τρύπας γεμάτης καρβουνόσκονη;"

"Να μη βαραίνει τις σκέψεις με το βάρος των υποδημάτων της."

"Ήξερα τα πάντα, επιζήτησα τόσο να διαβάσω μέσα στα ποτάμια των δακρύων μου."

Η Νάντια έφτιαξε για μένα ένα λουλούδι υπέροχο: "Το Λουλούδι των εραστών." Μια μέρα που τρώγαμε στην εξοχή συνέλαβε αυτό το λουλούδι και την είδα με μεγάλη αδεξιότητα να προσπαθεί να το αποδώσει...Πολλές φορές προσπάθησε να κάνει την προωπογραφία μου με τα μαλλιά ορθωμένα, σαν να τα ρουφούσε ο αέρας από πάνω, ολόιδια με μεγάλες φλόγες. Οι φλόγες αυτές σχημάτιζαν επίσης την κοιλιά ενός αετού που τα βαριά του φτερά πέφτανε δεξιά κι αριστερά απ' το κεφάλι μου. Ύστερα από μια άστοχη παρατήρηση που της έκανα για ένα απ' τα τελευταία της σχέδια, που ήταν πιθανώς το καλύτερό της, τού 'κοψε δυστυχώς όλο το κάτω μέρος, το πιο παράδοξο. Το σχέδιο, με χρονολογία 18 Νοεμβρίου 1926, περιείχε ένα συμβολικό πορτρέτο δικό της κι ένα δικό μου: η σειρήνα, που με τη μορφή της εικόνιζε τον εαυτό της δείχνοντας πάντα την πλάτη και με την ίδια γωνία κρατάει στα χέρια της ένα ειλητάριο...Η Νάντια πολλές φορές είδε τον εαυτό της με τα χαρακτηριστικά της Melusine που, απ΄όλα τα μυθικά πρόσωπα, είναι εκείνο που ένιωσε πιο κοντά του. Την είδα ακόμα και να προσπαθεί να μεταφέρει όσο ήταν δυνατό αυτή την ομοιότητα στην πραγματική ζωή, προσπαθώντας πάση θυσία να καταφέρει τον κομμωτή της να της μοιράσει τα μαλλιά της σε πέντε καλά ξεχωρισμένες τούφες, έτσι που ν' αφήσει ένα άστρο στην κορυφή του μετώπου της. Εκτός απ' αυτά έπρεπε να γυρίζουν και να τελειώνουν μπροστά απ' τ' αυτιά σαν κέρατα κριαριού, μια κι αυτά τα στριφτά κέρατα ήταν ένα θέμα όπου αναφερότανε πολύ συχνά. Της άρεσε να φαντάζεται τον εαυτό της με τη μορφή μιας πεταλούδας που το σώμα της θα σχημάτιζε μια λάμπα "Mazda" (Nadja) κι ένα γοητευμένο φίδι θα υψωνότανε κατ' αυτήν (κι από τότε δεν μπόρεσα να δω χωρίς κάποια ταραχή ν' αναβοσβήνει η φωτεινή διαφήμιση της "Mazda" στα μεγάλα βουλεβάρτα, που πιάνει σχεδόν όλη την πρόσοψη του παλαιού θεάτρου "Vaudeville", όπου ακριβώς δύο κινούμενα κριάρια μονομαχούν, μέσα σ' ένα φως ουράνιου τόξου)...

Από καιρό, είχα πάψει να συνεννοούμαι με τη Νάντια. Για να πούμε την αλήθεια, δεν συνεννοηθήκαμε ποτέ, τουλάχιστον στον τρόπο που αντιμετωπίζαμε τα απλά πράγματα της ζωής. Μια για πάντα διάλεξε να μην τα υπολογίζει καθόλου, να αδιαφορεί για την ώρα, να μη βλέπει καμία διαφορά ανάμεσα στα περιττά λόγια που της συνέβαινε να λέει και στα άλλα που με ενδιέφεραν τόσο, να μην ενδιαφέρεται καθόλου για τις παροδικές μου διαθέσεις και για τη μικρή ή μεγάλη δυσκολία που είχα να κάνω να φύγουν οι χειρότερες αφηρημάδες της. Δεν θύμωνε, το παραδέχθηκα, που μου διηγόταν χωρίς να μου κάνει σκόντο σε καμιά λεπτομέρεια τις περιπέτειες τις πιο αξιοθρήνητες της ζωής της, να παραδίδεται εδώ κι εκεί σε κάποιες φιλαρέσκειες εκτός τόπου, να με αναγκάζει να περιμένω, με τα φρύδια πολύ σουφρωμένα, να δεήσει να ασχοληθεί με κάτι άλλο, γιατί ασφαλώς δεν υπήρχε πιθανότητα να γίνει φυσική. Πόσες φορές, καθώς δεν άντεχα πια, καθώς ήμουνα απελπισμένος πως θα την φέρω να συλλάβει πραγματικά την αξία της, σχεδόν εξαφανιζόμουνα, για να την ξαναβρώ την επομένη, έτσι όπως ήξερε νά 'ναι όταν δεν ήταν, η ίδια, απελπισμένη, να κατηγορεί την αυστηρότητά μου κι εγω να της ζητώ συγγνώμη! Πάντως πρέπει να παραδεχθώ ότι έδειχνε ολοένα και λιγότερη υποχωρητικότητα σ' αυτές τις θλιβερές μου θέσεις, κι ότι στο τέλος καταλήγαμε σε σφοδρές λογομαχίες, που τις έκανε οχληρότερες αποδίδοντάς τους ταπεινά αίτια που δεν υπήρχαν. Ότι κάνει να μπορεί κανείς να ζει με τη ζωή ενός όντος, χωρίς ποτέ να επιθυμεί να κερδίσει απ' αυτό περισσότερα από εκείνα που αυτό προσφέρει, να μας φτάνει να το βλέπομε να κινείται ή να μένει ακίνητο, να μιλάει ή να σωπαίνει, να ξαγρυπνάει ή να κοιμάται, δεν υπήρχε σ' εμένα, δεν είχε ποτέ υπάρξει: αυτό ήταν παραπάνω από βέβαιο. Δεν θα μπορούσε καθόλου να γίνει διαφορετικά, αν δούμε τον κόσμο που ήταν ο κόσμος της Νάντιας, και όπου τα πάντα παίρνανε τόσο γρήγορα την όψη της ανόδου και της πτώσεως. Κρίνω όμως a posteriori και εκτίθεμαι λέγοντας πως δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Όποια επιθυμία κι αν είχα, ίσως όποια ψευδαίσθηση κι αν είχα, ίσως δεν υπήρξα στο ύψος αυτού που μου πρότεινε. Μα τί μου πρότεινε; Αδιάφορο. Μόνο ο έρωτας έτσι όπως τον εννοώ - και μάλιστα ο μυστηριώδης, ο απίθανος, ο μοναδικός, ο συγκλονιστικός και αναμφισβήτητος έρωτας - τέλος πάντων έτσι που να στέκεται με κάθε δοκιμασία, θα μπορούσε εδώ να επιτρέψει να συντελεσθεί το θαύμα...

Ήταν δυνατή και πολύ αδύνατη, όσο μπορεί να είναι κανείς, εξαιτίας της ιδέας εκείνης που ήταν πάντα δική της, αλλά που γι αυτήν της είχα μιλήσει περισσότερο απ' ότι έπρεπε, που την είχα βοηθήσει να την κάνει να περάσει μπροστά από τις άλλες: ότι η ελευθερία, που την κερδίζεις εδώ κάτω με τίμημα χιλιάδες θυσίες και μάλιστα από τις πιο δύσκολες, απαιτεί να την απολαύομε χωρίς περιορισμούς τη στιγμή που μας δίνεται, χωρίς κανενός είδους πρακτική θεώρηση κι αυτό γιατί η χειραφέτηση του ανθρώπου, που τελικά την έχομε συλλάβει με την πιο απλή επαναστατική της μορφή, που δεν είναι όμως καθόλου λιγότερο χειραφέτηση του ανθρώπου από κάθε άποψη, ας το καταλάβομε καλά, ανάλογα με τα μέσα που διαθέτει ο καθένας, παραμένει ο μόνος σκοπός που αξίζει να υπηρετούμε. Η Νάντια ήταν καμωμένη να την υπηρετεί, έστω και δείχνοντας ότι γύρω από κάθε ον επωάζεται μία συνωμοσία πολύ ιδιάζουσα που δεν υπάρχει μόνο στη φαντασία του, που θα ταίριαζε, μόνο και μόνο για να τη μάθομε, να τη λάβομε υπόψη μας, και ακόμη, αλλά πολύ πιο επικίνδυνα, περνώντας πρώτα το κεφάλι, κατόπιν ένα χέρι ανάμεσα απ' τα κάγκελα της λογικής που έτσι τα παραμερίζομε, δηλαδή της πιο αξιομίσητης φυλακής...

Τα γράμματα της Νάντιας, που τα διάβαζα με το μάτι που διαβάζω κάθε είδους ποιητικά κείμενα, καθόλου δεν μπορούσαν να παρουσιάζουν για μένα τίποτα το ανησυχητικό. Για την υπεράσπισή μου, δεν θα προσθέσω παρά μόνο μερικές λέξεις. Η πασίγνωστη απουσία ορίων ανάμεσα στη μη τρέλα και στην τρέλα δεν με κάνει να προσδώσω μια διαφορετική αξία στις αντιλήψεις και στις ιδέες που είναι το αποτέλεσμα της μιας ή της άλλης. Υπάρχουν σοφίσματα άπειρα πιο χαρακτηριστικά και πολύ πιο βαρύγδουπα απο τις λιγότερο αμφισβητήσιμες αλήθειες: να τις ανακαλεί κανείς σαν σοφίσματα ταυτόχρονα δεν έχει ούτε μεγαλείο ούτε ενδιαφέρον. Αν ήταν σοφίσματα, εγώ τουλάχιστον τους χρωστώ ότι μπόρεσα να ριχτώ στον εαυτό μου, σ' αυτόν που έρχεται από πολύ μακριά να συναντήσει εμένα τον ίδιο, η κραυγή, παθητική πάντοτε, "τις εί;" Τις ει; Είστε σεις, Νάντια; Είναι αλήθεια πως το υπερπέραν, ολόκληρο το υπερπέραν βρίσκεται μέσα σε τούτη τη ζωή; Δεν σας ακούω. Τις εί; Είμαι εγώ μόνος; Είμαι εγώ ο ίδιος;"

Ανδρέας Μπρετόν