Howard Zinn - In Memoriam

Εγινε ιστορικός για ν' αλλάξει τον κόσμο
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
«Οταν είσαι μέλος ενός κινήματος και προσπαθείς να πετύχεις ένα στόχο που φαίνεται πολύ μακρινός, απλά δούλευε γι' αυτόν.
O Χάουαρντ Ζιν ήταν «ο ιστορικός που άλλαξε τη συνείδηση της Αφρικής με τον πιο εποικοδομητικό τρόπο», όπως δήλωσε χθες ο Νόαμ Τσόμσκι Ετσι η ζωή σου θα αποκτήσει σκοπό και νόημα. Δεν χρειάζεται να περιμένεις ότι θα νικήσεις σε κάποιο απώτερο μέλλον. Αρκεί να παλεύεις μαζί με τους άλλους για έναν κοινό σκοπό, για κάτι που είναι ζωτικό για σένα και αυτός ο αγώνας είναι η νίκη σου».
Αυτή τη φιλοσοφία, ο Χάουαρντ Ζιν, ο ιστορικός και ακτιβιστής που στηλίτευε πάντα τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, εφάρμοζε στη ζωή του και στο έργο του. Ο ανατρεπτικός στοχαστής πέθανε την Τετάρτη στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας στα 87 του χρόνια, ύστερα από καρδιακή προσβολή.
«Ακουσα πρώτα τις σειρήνες και ύστερα είδα τους έφιππους αστυνομικούς να επιτίθενται στο πλήθος. Δέχτηκα ένα χτύπημα στο κεφάλι και έχασα τις αισθήσεις μου. Συνήλθα αργότερα στην είσοδο ενός κτιρίου και είδα την Τάιμς Σκουέαρ, που πριν ήταν γεμάτη διαδηλωτές, να είναι άδεια, σαν να μην συνέβη τίποτε. Ενιωσα μια άγρια οργή. Ηταν ένα σοκ που μου έγινε μάθημα...». Ετσι περιγράφει ο Ζιν στην αυτοβιογραφία του «You Can't Be Neutral on a Moving Train: Α Personal History of Our Times», το βάπτισμα του πυρός στις συγκρούσεις των διαδηλωτών με την αστυνομία.
Γεννημένος το '22 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, γιος Εβραίων μεταναστών, θα αποκτήσει πολιτική συνείδηση μέσα από τα βιβλία του Ντίκενς. Εφηβος θα συνδεθεί με τις κομμουνιστικές ομάδες της γειτονιάς του και θα λάβει μέρος στις πρώτες εργατικές διαδηλώσεις.
Σε βομβαρδιστικό
Οταν ξεσπάει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος θα καταταχθεί στην αμερικανική πολεμική αεροπορία ως μέλος πληρώματος βομβαρδιστικού, θέλοντας να πολεμήσει ενάντια στον φασισμό. Εκεί όμως, ρίχνοντας βόμβες στις γερμανικές πόλεις, θα συνειδητοποιήσει ότι «ο πόλεμος και γενικά η βία λειτουργούν σαν ναρκωτικό. Σου προσφέρει ένα γρήγορο "ανέβασμα", χάρη στον μύθο της νίκης, αλλα όταν φεύγει η επίδρασή του, κυριαρχεί η απελπισία».
Ως βετεράνος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, θα σπουδάσει με έξοδα του κράτους, στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στο Κολούμπια, Ιστορία και Πολιτικές Επιστήμες. Υστερα θα δουλέψει ως καθηγητής Ιστορίας και Κοινωνιολογίας στο Κολέγιο Σπέλμαν της Ατλάντα, το πρώτο κολέγιο που δεχόταν μαύρες γυναίκες. Εκεί θα συμμετάσχει πρώτα στο κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και μετά στο αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στο Βιετνάμ. Θα απολυθεί το 1963 για «απείθεια» και θα συνεχίσει την ακτιβιστική δράση του και τη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.
Δάσκαλος και διαδηλωτής
Παράλληλα με τη διδασκαλία, από την οποία θα αποσυρθεί το 1988, ο Ζιν θα γράψει μια σειρά από ιστορικά βιβλία αλλά και θεατρικά έργα, όπως το φημισμένο «Ο Μαρξ στο Σόχο». Στους αντίποδες της επίσημης ιστοριογραφίας, που παραθέτει κυρίως τους ηγέτες και τα έργα τους, ο Ζιν θα γράψει την ιστορία του λαού, τα κινήματα, τις εξεγέρσεις, τις προσπάθειες για την οικοδόμηση μιας άλλης Αμερικής. Μεταξύ άλλων θα υπογράψει την πολυσέλιδη «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» και δεν θα σταματήσει να συμμετέχει σε απεργίες και διαδηλώσεις.
«Δεν έγινα ιστορικός επειδή ήθελα να περάσω τη ζωή μου σε μια αίθουσα διδασκαλίας και να πηγαίνω στις ετήσιες συναθροίσεις των ιστορικών, που διαβάζουν σημαντικές επιστημονικές ανακοινώσεις ο ένας στον άλλο. Εγινα ιστορικός για έναν πολύ ταπεινό λόγο: ήθελα να αλλάξω τον κόσμο», έλεγε συχνά ο ίδιος. Ανένταχτος αριστερός, αρνούμενος κάθε συγκεκριμένη πολιτική ταυτότητα και οπαδός της πολιτικής ανυπακοής, που εγκαινίασαν τα κοινωνικά κινήματα του '60, πίστευε ότι μόνο η οργανωμένη δράση των πολιτών μπορεί να αλλάξει την πολιτική κατάσταση, όποια και αν είναι αυτήν. «Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση των καιρών μας», σημείωνε, «να καταφέρεις να εδραιωθεί η δικαιοσύνη με τον αγώνα σου, αποφεύγοντας να καταφύγεις στη βία».
«Ηταν ο ιστορικός που άλλαξε τη συνείδηση της Αμερικής με τον πιο εποικοδομητικό τρόπο», δήλωσε χθες αποχαιρετώντας τον ο Νόαμ Τσόμσκι, ο συναγωνιστής του. «Πραγματικά, δεν μπορώ να φανταστώ κάποιον άλλον που άλλαξε την προοπτική και τον τρόπο σκέψης μιας ολόκληρης γενιάς. Με τις ενέργειές του και τα γραπτά του έπαιξε για μισό αιώνα έναν πρωταγωνιστικό ρόλο και συμμετείχε, πολλές φορές μάλιστα ενέπνευσε, στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μειονοτήτων και τα αντιπολεμικά κινήματα».
* Στην Ελλάδα, ο Χάουαρντ Ζιν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Ο μονόλογός του «Ο Μαρξ στο Σόχο» παιζόταν επί 4 χρόνια με τον Αγγελο Αντωνόπουλο στο ρόλο του Μαρξ. Ενώ τον Μάιο είχε επισκεφθεί την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της 6ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου και μίλησε με θέμα «Η δράση των πολιτών ως προϋπόθεση της δημοκρατίας», ουσιαστικά τον πυρήνα της πολιτικής του σκέψης.
Βιβλία του στα ελληνικά
«Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών» (εκδόσεις Αιώρα), «Από την Ιστορία στην πράξη» (εκδόσεις Αιώρα), «Ο Μαρξ στο Σόχο» (εκδόσεις Αιώρα), «Τρομοκρατία και πόλεμος» (εκδόσεις Scripta), «Διακηρύξεις ανεξαρτησίας» (εκδόσεις Εξάρχεια).

Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2010
«Ο Ομπάμα θα γίνει μέτριος πρόεδρος, δηλαδή επικίνδυνος»
Τι έγραψε στο περιοδικό «The Nation», όταν ο Ομπάμα έκλεισε ένα χρόνο στον Λευκό Οίκο
«Δεν απογοητεύτηκα από την προεδρία του Ομπάμα, γιατί δεν περίμενα και πολλά. Περίμενα ότι θα ήταν ένας παραδοσιακός Δημοκρατικός πρόεδρος. Στην εξωτερική πολιτική διαφέρει ελάχιστα από έναν Ρεπουμπλικανό -ως εθνικιστής, ιμπεριαλιστής, επεκτατικός και φιλοπόλεμος.


Πάντα στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αγώνων ο Ζιν, εδώ με πλακάτ κατά της ποινής του θανάτου Στην εσωτερική πολιτική, οι Δημοκρατικοί είναι συνήθως ρεφορμιστές, πιο κοντά στο εργατικό κίνημα και πιο πρόθυμοι να φτιάξουν νόμους που θα ικανοποιούν την πλειονότητα των πολίτων και αυτό κάνει και ο Ομπαμα. Στη δημόσια υγεία, για παράδειγμα, ξεκινάει ήδη με έναν συμβιβασμό και όταν αρχίζεις με έναν συμβιβασμό καταλήγεις να συμβιβάζεσαι όλο και περισσότερο, όπως δηλαδή γίνεται τώρα.(...) Τελικά, πιστεύω ότι οι Αμερικανοί πολίτες θαμπώθηκαν από τη ρητορική του Ομπάμα. Ετσι τώρα οφείλουν να καταλάβουν ότι θα γίνει ένας μέτριος πρόεδρος -που σημαίνει σε αυτούς τους καιρούς ένας επικίνδυνος πρόεδρος. Εκτός αν υπάρξει ένα πανεθνικό κίνημα που να τον πιέσει να στραφεί προς μια πιο ευνοϊκή για τον λαό κατεύθυνση.

Αμερικανός με σθένος
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ
Η δύναμη των εξουσιών εξαρτάται απ' την υπακοή του λαού· όταν ο λαός παύει να υπακούει, η δύναμή τους εξαφανίζεται, είχε τονίσει ο Χάουαρντ Ζιν στην ομιλία του στην Αθήνα τον Μάιο του 2009.
Και είχε προσθέσει: «Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τη δύναμη του λαού, που μοιάζει να μην έχει δύναμη, αλλά όταν οι άνθρωποι οργανωθούν, όταν πάψουν να υπακούν, ξαφνικά αποκτούν δύναμη και τότε αρχίζουν να συμβαίνουν πράγματα. Τότε βλέπεις κυβερνήσεις να γκρεμίζονται, τυραννικά καθεστώτα να εξαφανίζονται».
Ηταν πραγματικά απ' τις «άλλες φωνές» των ΗΠΑ. Συγγραφέας του μνημειώδους «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών (εκδ. «Αιώρα») στάθηκε μια ζωή απέναντι από την εξουσία, διαλύοντας τις ψευδαισθήσεις των πλείστων για αντιπροσωπευτική Δημοκρατία και κουραφέξαλα.
Γράφει στις «Διακηρύξεις Δημοκρατίας» (εκδ. «Εξάρχεια»): «Η αντιπροσωπευτική κυβέρνηση χρησιμοποιείται απ' τους ισχυρούς μιας κοινωνίας ως ένα δημοκρατικό προσωπείο, προκειμένου να ελέγχεται η κοινωνία και ως φράγμα απέναντι στις απαιτήσεις που απειλούν τα συμφέροντά τους»
Πώς μπορούν να οδηγηθούν οι πολίτες στην πολιτική ανυπακοή; Θεωρούσε ότι αυτό χρειάζεται σθένος. Το σθένος είναι μια δυναμική που προϋπάρχει στους ανθρώπους, για να εξωτερικευθεί, όμως, «χρειάζεται» έναν πραγματικά δυνατό, βαθύ θυμό, όπως συνέβη με τις φυλετικές διακρίσεις στον Νότο και με τον πόλεμο στο Βιετνάμ, οπότε οι Αμερικανοί ξεσηκώθηκαν και πέτυχαν, ό,τι πέτυχαν, διαπράττοντας ενέργειες πολιτικής ανυπακοής. Σήμερα, ως φαίνεται, η Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, η Γάζα δεν συγκινούν Αμερικανούς, Ευρωπαίους και λοιπούς ανά τον κόσμο.
Πίστευε ότι οι ιδέες του Μαρξ γίνονται όλο και πιο φανερά λογικές, καθώς τα προβλήματα του καπιταλιστικού συστήματος οδηγούν σε εξοντωτικές ανισότητες και στη φρίκη του πολέμου. Πίστευε επίσης στον μακροχρόνιο αγώνα, στη δημιουργία μιας νέας συνείδησης, στον καλό αγώνα των αναρχικών.
«Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι η κοινωνία πρέπει να είναι οργανωμένη με χίλιους διαφορετικούς τρόπους, ότι οι άνθρωποι πρέπει να συνεργάζονται στην εργασία και την ψυχαγωγία και να συγκροτούν μια όμορφη κοινωνία... ότι κάθε οργάνωση πρέπει να αποφεύγει την ιεραρχία, την εξουσία από τα πάνω· πρέπει να είναι δημοκρατική, συναινετική, να φτάνει σε αποφάσεις με συνεχή συζήτηση και επιχειρηματολογία». Ποιοι έφτιαξαν το Σύνταγμα των ΗΠΑ; Πενήντα πέντε πλούσιοι Αμερικανοί. Ούτε μαύροι ούτε γυναίκες ούτε Ινδιάνοι ούτε εργάτες. Πήραν τη φράση που υπήρχε στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας «στη ζωή, την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας» και την άλλαξαν σε «στη ζωή, την ελευθερία και την περιουσία». Η Δημοκρατία παραδόθηκε πλέον στους έχοντες περιουσία. Η κυβέρνηση θεσπίστηκε για να διαφυλάξει τα συμφέροντα των πλούσιων λευκών. Ε, ακόμη το ίδιο συμβαίνει σήμερα. Και ας μην ξεχνάμε ότι τους πολέμους των ΗΠΑ δεν τους κάνουν ακραίοι συντηρητικοί όσο οι δημοκρατικοί πρόεδροι.
Οποιαδήποτε αδικία έχει διορθωθεί, αυτό -λέει- δεν συνέβη μέσω των κυβερνητικών διαδικασιών, δεν συνέβη μέσω της ψήφου, των εκλογών, όχι· συνέβη μόνον όταν οι πολίτες ξεσηκώθηκαν. Ετσι καταργήθηκε η δουλεία και όχι επειδή ο Αβραάμ Λίνκολν υπέγραψε τη Διακήρυξη της χειραφέτησης. Ξεκίνησε από μια μικρή ομάδα ανθρώπων - σκλάβων και εξελίχθηκε σε πανεθνικό Κίνημα με πράξεις πολιτικής ανυπακοής και παραβάσεις του νόμου.
Ισως ήταν από τους ελάχιστους διανοητές που χρησιμοποιούσε τη λέξη «ταξικός», λέξη που δεν διδάσκεται στα σχολεία. Ας μελετήσουν το έργο του όσοι φιλοδοξούν να γίνουν ιστορικοί, ας το φυλλομετρήσουν έστω, ειδικώς οι εγχώριοι μετανεωτερικοί ( , νεωτερικοί ( , τέλος πάντων όσοι προσπαθούν να κάνουν την Ιστορία γλυκανάλατη κι εύπεπτη σούπα, χωρίς αίματα, χωρίς ξεσηκωμούς, χωρίς βία.
Εγινε ιστορικός για να αλλάξει τον κόσμο και όχι τον χρόνο που έφτιαξε τον κόσμο, πεπεισμένος ότι ό,τι καλό έχει γίνει στην ανθρωπότητα προήλθε από τους αγώνες των απλών ανθρώπων.
Αποκάλυψε τον ψεύτικο πλουραλισμό, τις κίβδηλες ελευθερίες με τα οποία η εξουσία μας εξαπατά,σ Αμερικανός με σθένος, ενάντιος στους πλουτοκράτες και τους επαγγελματίες πολιτικούς. Οχι στα όπλα, έλεγε· ναι στον αγώνα των ανθρώπων.