Kitsch

Αφιερωμένο στον Dolmance, με εκτίμηση...

«Η διαμάχη ανάμεσα σ’ αυτούς που υποστηρίζουν ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε απ’ το Θεό και σ’ αυτούς που πιστεύουν ότι εμφανίστηκε μόνο του, αφορά κάποιο πράγμα που ξεπερνάει τη διανόηση και την εμπειρία μας. Πιο πραγματική είναι η διαφορά ανάμεσα σ’ αυτούς που θέτουν υπό συζήτηση το είναι έτσι όπως έχει δοθεί στον άνθρωπο (λίγο ενδιαφέρει πώς και από ποιον) και σ’ αυτούς που προσχωρούν σ’ αυτό, χωρίς επιφύλαξη.

Πίσω από κάθε ευρωπαϊκή πίστη, είτε είναι θρησκευτική είτε είναι πολιτική, υπάρχει το πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης, απ’ όπου συνάγεται ότι ο κόσμος πλάστηκε όπως έπρεπε να είναι, ότι το είναι είναι καλό και ότι επομένως το να τεκνοποιεί κανείς είναι καλό πράγμα. Ας ονομάσουμε αυτή τη βασική πίστη κατηγορική συμφωνία με το είναι.

Αν, πρόσφατα ακόμα, τη λέξη σκατά στα βιβλία την αντικαθιστούσαν τα αποσιωπητικά, αυτό δεν γινόταν για λόγους ηθικής. Δεν μπορεί κανείς, έτσι κι αλλιώς, να υποστηρίξει ότι τα σκατά είναι ανήθικα! Η ασυμφωνία με τα σκατά είναι μεταφυσική. Η στιγμή της αφόδευσης είναι η καθημερινή απόδειξη του απαράδεκτου χαρακτήρα της Δημιουργίας. Ή το ένα ή το άλλο: ή τα σκατά είναι παραδεκτά (οπότε να μην κλειδώνεστε μέσα στους καμπινέδες!), ή ο τρόπος με τον οποίο δημιουργηθήκαμε είναι απαράδεκτος.

Απ’ αυτό συνάγεται ότι η κατηγορική συμφωνία με το είναι έχει σαν αισθητικό ιδεώδες έναν κόσμο όπου υπάρχει η άρνηση των σκατών και όπου ο καθένας συμπεριφέρεται σαν να μην υπήρχαν. Αυτό το αισθητικό ιδεώδες ονομάζεται κιτς.

Είναι μια λέξη γερμανική που εμφανίστηκε στα μισά του συναισθηματικού ΙΘ΄ αιώνα και που έπειτα μεταδόθηκε σε όλες τις γλώσσες. Η συχνή χρήση, όμως, που της έγινε εξαφάνισε την πρωταρχική μεταφυσική της αξία. Το κιτς, κατ’ ουσία, είναι η απόλυτη άρνηση των σκατών. Στην κυριολεξία και μεταφορικά. Το κιτς αποκλείει από το οπτικό του πεδίο όλα όσα ουσιαστικά απαράδεκτα διαθέτει η ανθρώπινη φύση…

Ένας Αμερικανός γερουσιαστής, φίλος φίλων, την είχε πάρει για μια βόλτα μέσα στο τεράστιο αυτοκίνητό του. Τέσσερα κουτσούβελα ήσαν στριμωγμένα στο πίσω κάθισμα. Ο γερουσιαστής σταμάτησε. Τα παιδιά κατέβηκαν και όρμησαν σ’ ένα μεγάλο πάρκο προς το κτίριο ενός σταδίου όπου υπήρχε ένα τεχνητό γήπεδο πατινάζ. Ο γερουσιαστής είχε μείνει στο τιμόνι και κοιτούσε με ύφος ονειροπόλο τις τέσσερις μικρές φιγούρες που έτρεχαν. Γύρισε προς την Σαμπίνα. «Κοιτάξτε τα, είπε, και το χέρι του με μια κυκλική κίνηση έκλεισε το στάδιο, το πάρκο και τα παιδιά: Αυτό είναι που εγώ ονομάζω ευτυχία…

Πώς μπορούσε να ξέρει ο γερουσιαστής ότι τα παιδιά σήμαιναν την ευτυχία; Διάβαζε την ψυχή τους; Κι αν, μόλις έβγαιναν απ’ το οπτικό τους πεδίο, τα τρία απ’ αυτά έπεφταν επάνω στο τέταρτο κι άρχιζαν να το ξυλοφορτώνουν;

Ο γερουσιαστής δεν είχε παρά ένα μόνο επιχείρημα υπέρ της διαπίστωσης αυτής: την ευαισθησία του. Όταν μιλάει η καρδιά, δεν είναι σωστό η λογική να προβάλλει αντιρρήσεις. Στο βασίλειο του κιτς επικρατεί η δικτατορία της καρδιάς.

Πρέπει φυσικά, τα συναισθήματα που υποκινούνται απ΄ το κιτς να μπορεί να τα συμμερίζεται η πλειοψηφία. Επίσης, το κιτς, δεν έχει να κάνει με το ασυνήθιστο. Αναφέρεται σε εικόνες – κλειδιά, βαθιά αγκυροβολημένες στη μνήμη των ανθρώπων. Η αχάριστη κόρη, ο εγκαταλελειμμένος πατέρας, τα πιτσιρίκια που τρέχουν σ’ ένα πάρκο, η προδομένη πατρίδα, η ανάμνηση του πρώτου έρωτα.

Το κιτς κάνει να αναβλύζουν, το ένα μετά το άλλο, δυο δάκρυα συγκίνησης. Το πρώτο δάκρυ λέει: Τι ωραία που είναι τα πιτσιρίκια που τρέχουν σ’ ένα πάρκο!

Το δεύτερο δάκρυ λέει: Τι ωραία που είναι να συγκινείσαι μαζί με ολόκληρη την ανθρωπότητα βλέποντας τα πιτσιρίκια να τρέχουν σ’ ένα πάρκο!

Μόνο το δεύτερο αυτό δάκρυ κάνει το κιτς να είναι κιτς.

Η αδελφοσύνη όλων των ανθρώπων ουδέποτε θα μπορέσει να βασισθεί πουθενά αλλού, παρά στο κιτς...

Σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν πολλά πολιτικά ρεύματα και όπου η επιρροή τους αναιρείται ή περιορίζεται αμοιβαία, μπορεί κανείς κατά κάποιο τρόπο να ξεφύγει ακόμα από την τυραννία του κιτς. Το άτομο μπορεί να διατηρήσει την πρωτοτυπία του κι ο καλλιτέχνης να δημιουργήσει έργα απροσδόκητα. Εκεί όμως όπου την εξουσία τη κρατάει ένα πολιτικό κόμμα, βρίσκεται κανείς εξ ορισμού στο βασίλειο του ολοκληρωτικού κιτς.

Αν λέω ολοκληρωτικό, είναι επειδή ότι παρενοχλεί το κιτς εξοστρακίζεται απ’ τη ζωή: κάθε εκδήλωση ατομικισμού (κάθε ασυμφωνία είναι ένα φτύσιμο στα μούτρα της χαμογελαστής αδελφότητας), κάθε σκεπτικισμός (όποιος αρχίζει ν’ αμφιβάλλει για την παραμικρή λεπτομέρεια καταλήγει να θέτει υπό αμφισβήτηση ολόκληρη τη ζωή αυτή καθ’ εαυτή), η ειρωνεία (γιατί στο βασίλειο του κιτς όλα πρέπει να τα παίρνεις στα σοβαρά), αλλά ακόμα και η μητέρα που έχει εγκαταλείψει την οικογένειά της ή ο άντρας που προτιμάει τους άντρες από τις γυναίκες και απειλεί έτσι το ιερό και απαραβίαστο «αγαπάτε αλλήλους και πολλαπλασιάζεσθε».

Από την άποψη αυτή, αυτό που ονομάζεται γκούλαγκ μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας σηπτικός βόθρος όπου το ολοκληρωτικό κιτς ρίχνει τα απορρίμματά του».

(Μίλαν Κούντερα, «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»)

ΥΓ. Θα σας πρήξω με τον Κούντερα, μη μου βγάλετε το παρατσούκλι Μιμή παρακαλώ. 

 

Απάντηση: Kitsch

Το κιτς, κατά τον Κούντερα σε τούτες τις γραμμές, είναι ο εξωραϊσμός του υπαρκτού, συναισθηματικά τόσον έμφορτος, ώστε να απολήγει στην πλήρη λησμονιά της ύπαρξης, ακριβώς, του ένυλου και συγκεκριμένου υπαρκτού.
Αν η αισθητική του κιτς διαγράφει, a priori, τα σκατά από τον πιθανό κόσμο του Ωραίου, τότε το χέσιμο καθίσταται δυνητικά παράνομη ή ανήθικη ενέργεια.
Βέβαια, αυτός ο ορισμός είναι εξόχως ιδιοσυγκρασιακός και ελάχιστη σχέση έχει με τις διερωτήσεις γύρω από το κιτς, στην ιστορία των ιδεών του 20ου αι. Δεν παύει, ωστόσο, να είναι τρομερά ενδιαφέρων, να απηχεί την τραυματική απόδραση από την συντετριμμένη Άνοιξη της Πράγας, και να προεικάζει την κατοπινή ενασχόληση του Τσέχου με τον Diderot.
Ευχαριστώ για την αφιέρωση.

ΥΓ Τους χαιρετισμούς μου στη Δήμητρα, αν ποτέ συναντηθείτε. Τί ειρωνεία! Πλήρωσε την ηλιθιότητα της και τα σκατά, την εποποιία των οποίων συνέθεσαν οι εχθροί της.

 

Re: Απάντηση: Kitsch

Ακριβώς. Πάνω σε αυτό βάσισα την απάντησή μου στη Syrah περί σύγκλισης αισθητικής και ηθικής στην αισθητική της διέγερσης. Θα έλεγα ότι θα πρέπει τώρα που μεγάλωσες λίγο, να αρχίσεις να βλέπεις και την δυνατότητα συμβολισμών και μεταφορών. Για παράδειγμα, αντί να σε βεβηλώσω θυσιάζοντάς σε πάνω στον βωμό, μπορώ απλά να κατουρήσω στο σαλόνι σου. Ή και το αντίθετο. Οι άνθρωποι, που έχουν την γλώσσα, δηλαδή την ικανότητα να σκέφτονται συμβολικά, θα έπρεπε να έχουν την ευχέρεια να πράττουν και συμβολικά, ή τουλάχιστον να αναγνωρίζουν τον συμβολισμό των πράξεων, μόνο όμως όταν υφίσταται.

Αυτό μου θυμίζει μια γυναίκα που ρώτησε κάποτε τον T.S. Eliot σε ένα πάρτι: Τί σημαίνει, "Lady, three white leopards sat under a juniper tree in the cool of the day ";

Και αυτός απάντησε: Σημαίνει, "Lady, three white leopards sat under a juniper tree in the cool of the day".

 

Απάντηση: Kitsch

Τώρα που μεγάλωσα αρκετά, υποψιάζομαι ότι οι βεβηλώσεις θα μπορούσαν να επεκταθούν. Μήπως αντί να περιοριστείς στο σαλόνι, ουρούσες και την κουζίνα; Θα ήταν ένας καίριος συμβολισμός: Η ουροποιητική σύλληση του παρασκευαστηρίου της τροφής.
Δεν υπάρχει 'το αντίθετο'. Η κουζίνα και το σαλόνι αδυνατούν να κατουρήσουν άνθρωπο.

 

Re: Απάντηση: Kitsch

Δεν τα σκέφτεσαι καλά. Όχι ούρηση στο παρασκευαστήριο της τροφής, αλλά μέσα σε κρυστάλλινα ποτήρια, σε δείπνο έξοχο, με εκλεκτούς καλεσμένους, ως συνοδευτικό του γεύματος, το οποίο θα αποτελείται ασφαλώς από κόπρανα. Αλλά έτσι δεν βεβηλώνεται το άτομο, αλλά ο θεσμός (βεβηλώνονται οι δόλιοι οι καλεσμένοι ενδεχομένως, ιδίως αν δεν συμμετέχουν εκούσια). 

Βεβήλωση του ατόμου: ούρηση κατ' ευθείαν μέσα στο στόμα.

Βεβήλωση του ατόμου με το twist της διαμεσολάβησης του πολιτισμού: ουρούμε στο κρυστάλλινο ποτήρι και του το δίνουμε να το πιεί, κατά προτίμηση με το μικρό δαχτυλάκι ανασηκωμένο, σε ένδειξη τέλειου savoir vivre.

Τέλος, το αντίθετο που ανέφερα έχει να κάνει με το ποιος βεβηλώνει ποιον, στην περίπτωση ούρησης στο σαλόνι, αντί για την τουαλέτα. Φυσικά, αν αυτός που ουρεί αναγκαστεί να τα καθαρίσει μετά με την γλώσσα του, βεβηλώνεται αυτός. Αν θεωρήσουμε ότι αυτός που ουρεί απλά κάνει ένα αξιοπρεπές territorial marking (κάτι που μου θυμίζει πολλά πρόσφατα ποστ του παρόντος φόρουμ) τότε βεβηλώνει αυτός που ουρεί. Συμφωνείς;

 

Απάντηση: Kitsch

Βεβαίως. Ούτως ή άλλως φορώ πάντα καθετήρα, όταν πηγαίνω σε δείπνα.

 

Re: Απάντηση: Kitsch

Καλώς. Να προσέχεις πολύ τον Τελευταίο Δείπνο.

Σε φιλώ.

 

νέα μόδα ο Κουντερά ;;;

 

Απάντηση: Re: Kitsch

Οχι ... ο Κιτς!

 

Re: Απάντηση: Re: Kitsch

ζηλιάρη το ξέρεις πως την έχω μεγαλλίτερη ..!

..την μπυροκοιλία !