AΡΘΟΥΡΕ ΡΕΜΠΩ, απόψε θα μπω στο μαύρο, μεθυσμένο σου καράβι...

Κάποτε ένας φίλος, μού αφιέρωσε ένα βιβλίο, τον δικό του ‘‘καταραμένο’’ ποιητή, τον Αρθούρο Ρεμπώ. Ήμουν τυχερή γιατί η πρώτη ουσιαστική ‘‘γνωριμία’’ μου μ’ αυτόν τον ποιητή έγινε μέσω μιας βιογραφίας πραγματικά συναρπαστικής, η οποία δεν αρκείται μόνο στην εξιστόρηση της ζωής του Ρεμπώ αλλά επιχειρεί, μέσα από μια εκτενέστατη έρευνα, να αναδείξει συνολικά την παρουσία του, εκείνη του ποιητή και ταυτόχρονα του τυχοδιώκτη. Στο βιβλίο ο Robb παραθέτει εικονογραφικό υλικό, γενεαλογικό δέντρο, κατάλογο με ποιήματα του Ρεμπώ που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια
της ζωής του, ημερολόγιο με γεγονότα που συνέβησαν στη Γαλλία και την Αβησσυνία και επηρέασαν τη ζωή του ποιητή, χάρτες και διάφορα γαλλικά κείμενα.
Ο Αρθούρος Ρεμπώ υπήρξε από τις πιο καταστρεπτικές και λυτρωτικές παρουσίες στον πολιτισμό του 20ού αιώνα παρά το γεγονός ότι έως και το θάνατό του δεν ήταν γνωστός παρά στους κύκλους της αβάν-γκαρντ. Σταμάτησε να γράφει ποίηση σε ηλικία μόλις 21 χρόνων κι άρχισε να ασχολείται με κάθε είδους -ύποπτες- εργασίες (ανάμεσά τους, πιθανότατα, ήταν και η εμπορεία σαρκός!). Ο ίδιος έλεγε πως "ο άνθρωπος πρέπει να είναι οραματιστής. Ο άνθρωπος πρέπει να κάνει τον εαυτό του οραματιστή". Ο Robb γράφει πως ο Ρεμπώ ήταν "ο πρώτος ποιητής που βίωσε την περιπέτεια της ομοφυλοφιλίας του ως μοντέλο κοινωνικής αλλαγής κι ο πρώτος που αναίρεσε το μύθο από τον οποίο η φήμη του εξαρτάται ακόμα".Η ποίηση και σεξουαλική αντισυμβατικότητα του Ρεμπώ ενέπνευσαν διάσημους καλλιτέχνες όπως ο Jim Morrison, ο Bob Dylan, ο John Lennon και η Patty Smith.
Η σχέση Ρεμπώ και Βερλέν μεταφέρθηκε το 1995 στη μεγάλη οθόνη με την ταινία Καταραμένη σχέση (Total eclipse), σε σκηνοθεσία Aνιέσκα Χόλαντ και πρωταγωνιστή τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο. Στη μουσική, ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν μελοποίησε τμήμα των Εκλάμψεων (έργο 18, 1939) σε ένα σύνολο τραγουδιών για σοπράνο ή τενόρο.
Στον ελληνικό χώρο, οι Τρύπες μελοποίησαν το ποίημα Μια Εποχή Στην Κόλαση στο δίσκο τους «Υπέροχο Τίποτα», ενώ ο Θάνος Μικρούτσικος ολοκλήρωσε το 1987 την όπερα «Μια εποχή στην κόλαση» όπου απαγγέλλει ο Γιώργος Κιμούλης.
Αρκετοί ποιητές του 20ου αιώνα, επηρεάστηκαν από το έργο του, και ειδικότερα από την ελεύθερη φόρμα της ποίησής του, σε τέτοιο βαθμό ώστε να θεωρείται ένας από τους «πατέρες» του μοντερνισμού. Σημαντική επιρροή άσκησε στους Γάλλους υπερρεαλιστές, με τον Αντρέ Μπρετόν να τον ονομάζει «σουρρεαλιστή στην πρακτική της ζωής και αλλού» ενώ συχνά αναφέρεται και ως επιρροή των συγγραφέων της μπητ γενιάς. Ο αμερικανός συγγραφέας Χένρυ Μίλλερ, εξέφρασε το δικό του θαυμασμό για το έργο και την προσωπικότητα του Ρεμπώ, στο βιβλίο του Ο Καιρός των Δολοφόνων (1956). Τόσο το λογοτεχνικό του έργο, όσο και και η περιπετειώδης ζωή του, διαμόρφωσαν την εικόνα ενός επαναστατικού καλλιτέχνη ή όπως τον αποκάλεσε ο Αλμπέρ Καμύ, ενός «ποιητή της εξέγερσης, και μάλιστα του σημαντικότερου απ’ όλους», αποτελώντας είδωλο των φοιτητών του Μάη του '68, διανοούμενων, μουσικών, του κινήματος των ομοφυλόφιλων.
Σε αντίθεση με πολλούς συγχρόνους του, ο Ρεμπώ δεν μνημονεύεται για ηθικά ευφυολογήματα που συνήθως προκαλούν ένα γενικό μουρμουρητό επιδοκιμασίας, αλλά για τις αινιγματικές του φράσεις, που επιδέχονται μια τεράστια ποικιλία ερμηνειών:
‘‘Η πραγματική ζωή είναι απούσα’’, ‘‘Εγώ είμαι κάποιος άλλος’’, Τον έρωτα πρέπει να τον επινοήσουμε απ’ την αρχή’’, ‘‘Να τη η εποχή των δολοφόνων’’, φράση την οποία ο Χένρυ Μίλλερ συνέδεσε με το χάος της χιλιετίας και τον πυρηνικό πόλεμο και η ‘‘λελογισμένη απορρύθμιση όλων των αισθήσεων’’.

Γράφει χαρακτηριστικά:

‘‘Προσπαθώ να γίνω απόβρασμα όσο μου είναι μπορετό. Γιατί; Θέλω να γίνω ποιητής και παλεύω να μετατραπώ σε προφήτη. Δεν θα καταλαβαίνετε τίποτα απ’ αυτά, κι είμαι σχεδόν ανίκανος να σας τα εξηγήσω. Σκοπός μου είναι να προσεγγίσω το άγνωστο απορρυθμίζοντας όλες τις αισθήσεις. Πρόκειται για κάτι πολύ επίπονο, πρέπει όμως κανείς να είναι δυνατός, να είναι γεννημένος ποιητής. Κι έχω συνηδειτοποιήσει ότι είμαι ποιητής. Στ’ αλήθεια, δε φταίω εγώ.''

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΠΙΟ ΨΗΛΟΥ ΠΥΡΓΟΥ

Να ρθουν, αχ πότε να ρθουν
Τα χρόνια της αγάπης!

Τόσο και τόσο υπομόνεψα
Που για πάντα πια ξεχνώ.
Φόβοι κι οδύνες
Φύγανε για τους ουρανούς.
Κι η δίψα της αρρώστειας
Τις φλέβες μου θολώνει.

Να ρθουν, αχ πότε να ρθουν
Τα χρόνια της αγάπης!

Ξαναβρέθηκε! Τι;
Η αιωνιότη.
Ειν’ η θάλασσα μιχτή
με τον ήλιο.

Ψυχή μου αθάνατη
κράτα το τάμα σου
κι άσε τη νύχτα μόνη
και τη μέρα να φλέγεται.


ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ

Aν θυμάμαι καλά, κάποτε, ήταν η ζωή μου έκπαγλη γιορτή
που άνοιγαν όλες οι καρδιές και όλα τα κρασιά κυλούσαν.

Μια νύχτα πήρα την ομορφιά στα γόνατα μου.

Και την βρήκα πικρή.

Και τη βλαστήμησα.

Οπλίστηκα ενάντια στην δικαιοσύνη. Δραπέτευσα.

Ω Μαγισσες, Μιζέρια Μίσος, εσείς θα διαφυλάξετε τον θησαυρό μου.

Κατάφερα να σβήσω απο τα λογικά μου κάθε ελπίδα ανθρώπινη.

Μ' ύπουλο σάλτο, χύμηξα πάνω σ'όλες τις χαρές να τις κατασπαράξω.

Επικαλέστηκα τους δήμιους να δαγκάσω, πεθάινοντας, τα κοντάκια των

όπλων τους.

Επικαλέστηκα κάθε Οργή και Μάστιγα, να πνιγώ στο αίμα, την άμμο.

Η απόγνωση ήταν ο θεός μου.

Κυλιστηκα στην λάσπη.

Στέγνωσα στον αέρα του εγκλήματος.

Ξεγέλασα την τρέλλα.

Κι η άνοιξη μου χάρισε, το φρικαλέο γέλιο του ηλίθιου.
Μα τωρα τελευταία, πρίν τα φτύσω εντέλως, λέω ν' αποζητήσω το κλείδι του αρχαίου συμπόσιου μήπως και βρώ ξανά την όρεξη μου.
Το κλειδί αυτό είν' η συμπόνοια.
Η έμπνευση τούτη δείχνει πως ονειρεύτηκα.
<<Θα παραμείνεις ύαινα...>> κτλ σκούζει ο διάβολος:
Και με στεφανώνει με πλήθος ιλαρές παπαρούνες.
<<Φτάσε στον θάνατο μ'΄όλες τις αχαλίνωτες ορέξεις σου, τον εγωισμό σου, και κάθε ασυγχώρητη αμαρτία!>>
Ουφ! απήυδησα.
Αλλα, Σατανά, αγαπητέ μου φίλε, να χαρείς, οχι βλοσυρές ματιές. Περιμένω μερικές βδεληρότητες αναδρομικά.

Αρθούρος Ρεμπώ

Ο καταραμένος ποιητής έμεινε για πάντα ταξιδιώτης στο μαύρο, μεθυσμένο του καράβι...Στις ‘‘καταραμένες έρημες ακτές’’αυτού του αιώνα, σαν την Πυθία παραληρεί τα άρρητα βιώματα του, προτρέποντας τους ποιητές να μεταβληθούν σε μάγους και αλχημιστές του πραγματικού, προειδοποιώντας τους άγνωστους αναγνώστες του για την κόλαση στην οποία αναπόφευκτα οδηγεί η ‘‘απορρύθμιση’’και παράλληλα δείχνοντας τους πώς ακριβώς θα φτάσουν εκεί.

Πηγές:
Graham Robb, Aρθούρος Ρεμπώ, Αθήνα, Μικρή Άρκτος, 2005
http://el.wikpedia.org/wiki
www.elogos.gr/cs

 

Απάντηση: AΡΘΟΥΡΕ ΡΕΜΠΩ, απόψε θα μπω στο μαύρο, μεθυσμένο σου καράβι...

Fanshaw, επιβάτης κι εσύ στο μαύρο, μεθυσμένο του καράβι...σ' ευχαριστούμε για τα αποσπάσματα. Το ταξίδι συνεχίζεται μέσα στην κολασμένη γραφή του, μέσα από φαντασιώσεις, παραισθήσεις και παραληρήματα που όμως ορίζουν σαφέστατα μια πραγματικότητα, τόσο σκληρού κυνισμού όσο και αθωότητας.

''Ο άνθρωπος ελπίζει να περάσει τα τρία τέταρτα της ζωής του υποφέροντας, ώστε να ζήσει άνετα το τελευταίο τέταρτο. Συνήθως πεθαίνει από ένδεια, αγνοώντας σε ποιο σημείο βρίσκεται το σχέδιο του!''(ο Ρεμπώ στη μητέρα και στην αδελφή του, 6 Ιανουαρίου 1886)

 

Απάντηση: AΡΘΟΥΡΕ ΡΕΜΠΩ, απόψε θα μπω στο μαύρο, μεθυσμένο σου καράβι...

Ως προς την πρώτη παρατήρησή σου σχετικά με την επιστολή του Ρεμπώ στις 6 Ιανουαρίου 1886, πηγή είναι η βιογραφία του Graham Robb. Δεν παρατίθεται ολόκληρη η επιστολή αλλά μόνο το απόσπασμα που έγραψα. Δεν αποκλείεται λοιπόν και δυό αναφορές μας να περιέχονται στην επιστολή αυτή.
Ήταν η εποχή που ο Ρεμπώ περιπλανιόταν στην Αφρική, όπως αναφέρει ο ίδιος: ΄‘ανάμεσα στη λίμνη Άσσαλ και στα ψηλά λιβάδια του Έρερ, 260 χιλιόμετρα προς νότον, βρίσκονται τα πλέον τρομαχτικά τοπία αυτής της πλευράς της Αφρικής, μια έρημος από αλάτι, μια έρημος από άμμο και κοχύλια, μετά ένα απέραντο καμίνι’’
Για τον Ρεμπώ, το τρομερό αυτό ταξίδι ήταν σαν την ιστορία της ζωής του, ή οποιασδήποτε ανθρώπινης ζωής: η νίκη της ύλης επί του πνεύματος.
Οι απογοητεύσεις ήταν τεράστιες.
Η εξαγωγή του πολύτιμου αλατιού της λίμνης Άσσαλ μπορούσε να γίνει μόνο με υπέρογκες δαπάνες και η γαλλική εταιρεία που προσφέρθηκε να το εξορύξει ήταν ‘‘απάτη’’. Οι σημειώσεις του Ρεμπώ εκπέμπουν έναν πικρό θαυμασμό για την περιοχή που τόσο εύκολα συνέτριψε τις προσδοκίες των ευρωπαίων.
‘‘Ο καημένος ο Σολεγιέ και οι υπόλοιποι ήρωες της αποικιακής επέκτασης ήταν αξιολύπητοι οραματιστές που εξαπατήθηκαν από τα ίδια τους τα όνειρα, όπως ο προφήτης της Σαρλβίλ, κατασκευάζοντας πλοία για ποταμούς που υπήρχαν μόνο στη φαντασία τους.’’

H φράση του Αντρέ Μπρετόν, να τον ονομάζει ‘‘σουρρεαλιστή στην πρακτική της ζωής και αλλού’’υπάρχει στο βιβλίο του: Αντρέ Μπρετόν, Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού, Δωδώνη (1983), σελ. 30.
Επίσης κατά τον Robb, o Mπρετόν τον έχει αποκαλέσει: "ο θεός της εφηβείας που έλειπε απ' όλες τις μυθολογίες".
Τέλος, βρήκα ένα απόσπασμα, όπου ο Μπρετόν ‘‘υπερασπίζεται’’ τόσο τον Μαγιακόφσκι όσο και τον Ρεμπώ. Έχει ενδιαφέρον.

"...Ο Τρότσκι γράφει λίγο περιληπτικά - είναι αλήθεια για μια κατηγορία αναγνωστών που ιδού πόσο επαρκώς πληροφορημένοι είναι: "Ο Μαγιακόφσκι ήρθε στην επανάσταση από τον πιο σύντομο δρόμο, τον δρόμο του εξεγερμένου μποέμ". Του μποέμ; Θα θέλαμε να μας δώσει εξηγήσεις για τη λέξη αυτή. Σκέφτομαι ότι ολόκληρη η ποίηση περιπλέκεται. Μια πραγματική ανορεξία για ευτυχία ας πούμε διαρκείας, μία μεγάλη ανικανότητα να συνθηκολογήσει με τη ζωή, απ΄ την ηλιθιότητα και την κακία της οποίας ο άνθρωπος δεν θα θεραπευτεί ποτέ παρά ελάχιστα - κι αυτά δεν τα λέω για να προσελκύσω ηθικά την σκοπιμότητα της κοινωνικής δράσης, της μόνης που είναι αποτελεσματική αλλά έξω απ΄ αυτά και πέρα απ΄ αυτά τι να κάνει κανείς ενάντια στη λάσπη, μιλάω κυριολεκτικά, ενάντια στη φθορά, ενάντια στην καθυστέρηση, ενάντια στην αρρώστια; - μια κάποια ανεμελιά για την επαύριον, μοιραία γι΄ αυτούς που είναι καταδικασμένοι, ότι και να συμβεί, να πληρώνουν με συγκινήσεις τα πάντα πάρα πολύ ακριβά, αν εδώ πρέπει να διακρίνουμε τα μεγάλα χαρακτηριστικά σημάδια των ποιητών, δεν πείθομαι ότι με λέξεις όπως "μποέμ" και συμβατικούς υπαινιγμούς στα φιλολογικά καφενεία... θα κατορθώσουν να καταστήσουν τον Μαγιακόφσκι - ή τηρουμένων των αναλογιών, τον Ρεμπώ ύποπτο συντηρητικού ατομικισμού". (Α. Μπρετόν: "Pont du jour...". Sel. 74-75)