To be or not to be

Ανεκδοτική Αυτοπροσωπογραφία

Τα οστρακόδερμα έχουν υλοποιήσει αυτή την καταπληκτική και ουσιαστικά φιλοσοφική ιδέα να φέρουν τα κόκαλά τους απ' έξω και να προφυλάσσουν από μέσα τη σάρκα τους, την τόσο ντελικάτη, σαν ένας δερματοσκελετός. Προφυλάγοντας μ' αυτή την αλύγιστη ανατομία τα μαλακά και θρεπτικά τρεμάμενα μέλη τους προφυλάγονται από κάθε εξωτερική βεβήλωση, κλεισμένα σ' ένα μεγαλόπρεπο δοχείο που μονάχα το ξεφλούδισμα θα το κάνει τρωτό στις κατακτητικές βλέψεις του ουρανίσκου μας. Τί ηδονή να τραγανίζεις με τα δόντια το καύκαλο των μικρών πουλιών! Πώς αλλιώς μπορείς να φας τα μυαλά;

Η μασέλα είναι το καλύτερο όργανο που διαθέτουμε για τη φιλοσοφική γνώση. Τι περισσότερο φιλοσοφικό από εκείνη την υπέρτατη στιγμή που ρουφάτε αργά το μεδούλι ενός κόκαλου που γριτσανίζει ακόμα κάτω από τους τραπεζίτες σας; Μοιάζει να κυριαρχείτε στην κατάσταση, τη στιγμή που ανακαλύπτετε το μεδούλι κάθε πράγματος. Είναι η γεύση της ίδιας της αλήθειας που αναβρύζει, αυτής της γυμνής και τρυφερής αλήθειας που ξεπηδά από τα κατάβαθα του κόκαλου και που είναι, επιτέλους, ανάμεσα στα δόντια σας. Μια φορά αν ξεπεραστεί το εμπόδιο, χάρη στο οποίο κάθε τροφή που σέβεται τον εαυτό της "διατηρεί τη μορφή της", τίποτε δε θα είναι για την απόλαυση αρκετά γλινιάρικο, ζελατινώδες, τρεμουλιαστό, ασυνάρτητο, ατιμωτικό σαν το γλοιώδες και γυαλιστερό μάτι ενός ψαριού, το μυαλό ενός πουλιού, το σπερματοζωιδικό μεδούλι ενός κόκαλου ή τη μαλακή λαγνεία ενός στρειδιού.

Σαλβαντόρ Νταλί, Απόσπασμα από το La vie Secrete de Salvador Dali, Table Ronde, 1952.
Από το βιβλίο Παρανοϊκο-κριτική. Μετάφραση: Άρης Σφακιανάκης. Εκδόσεις Αιγόκερως, 1987.

 

Δεν έχουμε χρόνο για την αθανασία

 

“How does it feel to have a wacko for a daughter?”

 

Ο νέος άντρας ή η νέα γυναίκα που γράφουν σήμερα έχουν ξεχάσει τα προβλήματα της ανθρώπινης καρδιάς που βρίσκεται σε σύγκρουση με τον εαυτό της, πράγμα που είναι το μόνο που μπορεί να μας δώσει καλά βιβλία, γιατί μόνο γι αυτό αξίζει να γράφει κανείς, αξίζει τον πόνο και τον κόπο. Πρέπει να το διδαχθούν ξανά. Πρέπει να διδάξουν τους εαυτούς τους ότι το πιο ποταπό πράγμα στον κόσμο είναι να φοβάσαι: και διδάσκοντας αυτό το πράγμα στον εαυτό τους, να το ξεχάσουν για πάντα, να μην αφήσουν χώρο στο εργαστήρι τους για τίποτε άλλο εκτός από τις παλιές αλήθειες της καρδιάς, τις παγκόσμιες αλήθειες χωρίς τις οποίες κάθε ιστορία είναι εφήμερη και καταδικασμένη - την αγάπη και την τιμή και τον οίκτο και την περηφάνεια και τη συμπόνοια και τη θυσία. Μέχρι να το κάνουν αυτό, εργάζονται κάτω από μια κατάρα. Δεν γράφουν για την αγάπη αλλά για τη λαγνεία, για ήττες όπου κανένας δεν χάνει τίποτα που να αξίζει κάτι, και για νίκες χωρίς ελπίδα και το χειρότερο από όλα, χωρίς οίκτο και συμπόνοια. Οι θλίψεις τους δεν θρηνούν τα οστά της ανθρωπότητας, δεν αφήνουν ουλές. Δεν γράφουν από την καρδιά αλλά από τους αδένες.

Μέχρι να διδαχθούν αυτά τα πράγματα, θα γράφουν σαν να στέκονται και να κοιτάζουν το τέλος του ανθρώπου. Αρνούμαι να δεχτώ το τέλος του ανθρώπου.

William Faukner, Nobel Prize Speech, 1950

 

"Είτε είναι το πάθος είτε η επιθυμία της νυχτοπεταλούδας για τ' αστέρια, είτε είναι η τρυφερότητα είτε η λατρεία ή η ρομαντική λαχτάρα - η αγάπη πάντα συνοδεύεται από γεγονότα στις απολήξεις των νεύρων, στο δέρμα, στις βλεννογόνους μεμβράνες, στον αδενικό και στυτικό ιστό...Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα άλλο σετ λέξεων. Λέξεις που να μπορούν να εκφράσουν τη φυσική ενότητα των πραγμάτων."

Aldous Huxley

 

"We’re all of us sentenced to solitary confinement inside our own skins, for life."

Tennessee Williams

 

"Το να είσαι εκλεκτός είναι θεολογική ιδέα, που σημαίνει: χωρίς κανένα προσόν, με υπερφυσική γνωμάτευση, με την ελεύθερη, αν όχι ιδιότροπη, βούληση του Θεού, επιλέγεσαι για κάτι εξαιρετικό και ασυνήθιστο. Μ' αυτήν ακριβώς την πεποίθηση οι άγιοι άντλησαν τη δύναμη να αντέξουν τα πιο φριχτά μαρτύρια. Οι θεολογικές ιδέες αντανακλώνται, με τη μορφή παρωδίας, στην κοινότοπη ζωή μας. Καθένας μας υποφέρει (λίγο ή πολύ) με τη χαμέρπεια της υπέρ του δέοντος συνηθισμένης ζωής του και θέλει να ξεφύγει και να εξυψωθεί. Καθένας γνώρισε την αυταπάτη (λίγο ή πολύ ισχυρή) ότι είναι άξιος γι αυτή την εξύψωση, ότι προορίζεται και επιλέχτηκε γι αυτήν...

Την αυταπάτη πως είναι εκλεκτός ίσως την πρωτογνωρίζει ο άνθρωπος σαν τροφή, χάρη στις μητρικές φροντίδες, που τις δέχεται χωρίς να τις αξίζει, και τις διεκδικεί παρ' όλα αυτά δυναμικά. Η εκπαίδευση θα έπρεπε να τον απαλλάσσει από αυτή την αυταπάτη και να του δίνει να καταλάβει πως όλα στη ζωή πληρώνονται...

Τί μπορεί να κάνει, αυτός που θέλει να θεωρείται εκλεκτός, για να αποδείξει πως επιλέχτηκε, για να γίνει πιστευτό και από τον ίδιο και από τους άλλους ότι δεν ανήκει στον χύδην όχλο;

Εδώ ακριβώς έρχεται αρωγός η εποχή που βασίζεται στην εφεύρεση της φωτογραφίας με τους σταρ, τους χορευτές και τις διασημότητές της, που την εικόνα τους, έτσι όπως προβάλλεται σε μια πελώρια οθόνη, τη βλέπουν από μακριά οι πάντες, τη θαυμάζουν οι πάντες και είναι απρόσιτη στους πάντες. Από μια λατρευτική καθήλωση στους διάσημους ανθρώπους, αυτός που θεωρεί τον εαυτό του εκλεκτό εκδηλώνει δημόσια πως ανήκει στο πέραν του συνήθους και μαζί πως απέχει παρασάγγες από το συνηθισμένο, το οποίο σημαίνει πιο συγκεκριμένα: από τους γείτονες, τους συναδέλφους, τους συντρόφους με τους οποίους είναι υποχρεωμένος (υποχρεωμένη) να ζει.

Έτσι, οι διάσημοι έχουν γίνει δημόσιος θεσμός όπως οι εγκαταστάσεις υγιεινής, όπως η Κοινωνική Ασφάλιση, όπως οι ασφάλειες, όπως τα άσυλα για τους τρελούς. Είναι όμως χρήσιμοι μόνο υπό τον όρο ότι θα μείνουν πραγματικά απρόσιτοι. Όταν κάποιος θελήσει να επιβεβαιώσει ότι είναι εκλεκτός επιδιώκοντας μιαν άμεση προσωπική σχέση με μια διασημότητα, κινδυνεύει να αποπεμφθεί όπως η αγαπημένη του Κίσινγκερ. Αυτή η αποπομπή, σε θεολογική γλώσσα, αποκαλείται πτώση. Γι αυτό και η αγαπημένη του Κίσινγκερ μιλάει στο βιβλίο της ρητά και δικαίως για τον τραγικό έρωτά της, διότι μια πτώση...είναι εξ ορισμού τραγική."

Μίλαν Κούντερα, Η Βραδύτητα

 

Μπορεί να ζει κανείς μέσα στην ηδονή και για την ηδονή και να είναι ευτυχής; Είναι υλοποιήσιμο το ιδεώδες του ηδονισμού; Υπάρχει αυτή η ελπίδα; Υπάρχει τουλάχιστον μια αμυδρή αναλαμπή αυτής της ελπίδας;


Μίλαν Κούντερα, Η Βραδύτητα

 

Θέλω να κοιτάξω κι άλλο τον ιππότη μου που κατευθύνεται αργά στην άμαξα. Θέλω να απολαύσω το ρυθμό των βημάτων του: όσο αυτός προχωράει, τόσο αυτά επιβραδύνονται. Σ' αυτή τη βραδύτητα νομίζω πως αναγνωρίζω ένα σημάδι ευτυχίας.

Ο αμαξάς τον χαιρετάει. Εκείνος σταματάει, πλησιάζει τα δάχτυλά του στη μύτη, κι ύστερα ανεβαίνει, κάθεται, μαζεύεται σε μια γωνιά, με τα πόδια άνετα απλωμένα, η άμαξα ξεκινάει, σε λίγο θα τον πάρει ο ύπνος, ύστερα θα ξυπνήσει και, όλη αυτή την ώρα, θα προσπαθεί να μείνει όσο γίνεται πιο κοντά στη νύχτα που διαλύεται, αδυσώπητα, μέσα στο φως.

Χωρίς επαύριο.

Χωρίς ακροατές.

Σε παρακαλώ, φίλε, να είσαι ευτυχισμένος. Έχω την αόριστη εντύπωση πως από την ικανότητά σου να είσαι ευτυχισμένος εξαρτάται κι η μόνη μας ελπίδα.

Η άμαξα χάθηκε στην ομίχλη κι εγώ βάζω μπροστά.

Μίλαν Κούντερα, Η βραδύτητα

 

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΕΚΡΗΞΗ

Επί οχτώ και πλέον χρόνια κοιμούνται σε ξεχωριστά δωμάτια, κι είναι ακόμα αδύνατο να πεις με σιγουριά αν η απόσταση ανάμεσα στα όνειρά τους διαστέλλεται ή, αντιθέτως, συστέλλεται.

Alex Epstein, Το μπλε δεν έχει Νότο