Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ - Διάλογος τρίτος (ii)

Τον πρώτο διάλογο θα τον βρείτε εδώ.
Το δεύτερο διάλογο θα τον βρείτε εδώ.
Τον τρίτο διάλογο (i) θα τον βρείτε εδώ.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Λοιπόν, μικρή μου; Τι λες για τη χαρά που σου δώσαμε;

ΕΥΓΕΝΙΑ: Είμαι εξαντλημένη... νεκρή... Αλλά, σε παρακαλώ, εξήγησε δυο λέξεις που δεν καταλαβαίνω.
Πρώτον, τι σημαίνει κόλπος;

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Είναι ένα είδος δοχείο που μοιάζει πολύ με μπουκάλι και ο λαιμός του οποίου αγκαλιάζει το ανδρικό μέλος· αυτό επίσης δέχετα τα υγρά που δημιουργούνται στη μεν γυναίκα από τις εκκρίσεις των αδένων, στον δε άντρα από την εκσπερμάτωση που θα σου δείξουμε· από την ένωση των υγρών αυτών γεννιέται το κύτταρο που δίνει άλλοτε αγόρια κι άλλοτε κορίτσια.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Καταλαβαίνω· ταυτόχρονα ο ορισμός μου εξηγεί και το χύμα, που δεν καταλάβαινα ώς τώρα. Η ένωση των σπόρων είναι απαραίτητη για να γίνει το έμβρυο;

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Βεβαίως· αν κι έχει αποδειχθεί ότι το έμβρυο οφείλει την ύπαρξή του στο ανδρικό σπέρμα, ωστόσο, αυτό μόνο του, αν δεν αναμειχθεί με το γυναικείο, δεν οδηγεί πουθενά· ό,ως, το δικό μας είναι απλώς βοηθητικό· δε δημιουργεί, βοηθεί στη δημιουργία δίχως να είναι η αιτία της. Στην πραγματικότητα πολλοί σύγχρονοι φυσιολόγοι ισχυρίζονται πως είναι άχρηστο· ενώ οι μοραλιστές, που οδηγούνται πάντα από τις επιστημονικές ανακαλύψεις, έχουν συμπεράνει -με αρκετή αληθοφάνεια- ότι, αφού έτσι έχουν τα πράγματα, το παιδί που οφείλεται στο πατρικό αίμα μόνο στον πατέρα οφείλει στοργή, ισχυρισμός αρκετά ελκυστικός που εγώ, αν και γυναίκα, δε θα 'θελα να αμφισβητήσω.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Στην ίδια την καρδιά μου βρίσκει επιβεταίωση των όσων λες, καλή μου, γιατί αγαπώ τον πατέρα μου σε σημείο τρέλας, ενώ σιχαίνομαι τη μάνα μου.

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Αυτή η προκατάληψη δεν προκαλεί έκπληξη: πάντα είχα αυτή την άποψη. Ακόμα κλαίω το θάνατο του πατέρα μου, ενώ, όταν πέθανε η μητέρα μου, ήμουν καταχαρούμενος... τη μισούσα. Μη φοβάστε, Ευγενία, να υιοθετήσετε τα ίδια αισθήματα: είναι φυσικά. Αφού σχηματιζόμαστε αποκλειστικά από το αίμα του πατέρα μας, δεν οφείλουμε στις μανάδες μας απολύτως τίποτα· άλλωστε, απλώς ενέδωσαν σε μια πράξη στην οποία οι πατεράδες μας έδωσαν όλη τους τη φροντίδα. Συνεπώς ο πατέρας θέλησε τη γέννησή μας, η μητέρα απλώς συμφώνησε. Πόση διαφορά στα αισθήματα!

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Κι άλλοι χίλιοι λόγοι συνηγορούν για σένα, Ευγενία. Αν στον κόσμο υπάρχει μια μητέρα που πρέπει να είναι μισητή, είναι πωσδήποτε η δική σου! Προληπτική, ευσεβής, στριγκλα, μέγαιρα... με τόσο απωθητική σεμνοτυφία, στοιχηματίζω πως η παλαβιάρα δεν έκανε ούτε ένα στραβοπάτημα. Αγαπητή μου, πόσο μισώ τις ενάρετες γυναίκες!... όμως θα επανέλθουμε σ' αυτά.

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Και τώρα δε θα 'πρεπε η Ευγενία, καθοδηγούμενη από μένα, να μάθει να σας ξεπληρώνει αυτά που μόλις της κάνατε, και να σας τραβήξει μαλακία μπροστά μου;

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Συμφωνώ, το βρίσκω, μάλιστα, χρήσιμο· και δε θα θέλατε, Ντολμανσέ, να βλέπετε τον κώλο μου κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Αμφιβάλλετε, κυρία, για τη χαρά με την οποία θα του απέτια τις πιο τρυφερές φροντίδες;

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ (του προσφέρει τα πισινά της): Σας κάνω έτσι;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Θαυμάσαι! Έτσι μπορώ κάλλιστα να σας εξυπηρετήσω με τον ίδιο αυτό τρόπο που η Ευγενία βρήκε τόσο υπέροχο! Και τώρα, μάλιστα, βάλτε το κεφάλι στα μπούτια της φίλης σας, έτσι, και με τη χαριτωμένη σας γλωσσίτσα φροντίστε την όπως κι εκείνη σας φρόντισε. Χάρμα! έτσι θα βολέψω και τους δυο κώλους: θα βάλω χέρι στης Ευγενίας και ταυτόχρονα θα ρουφήξω και τον κώλο της ωραίας φίλης σας.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ (λιγωμένη): Θεέ μου, πεθαίνω!... Ντολμανσέ, πώς μ' αρέσει να παίζω τον πούτσο σας καθώς χύνω!... Θέλω να πλημμυρίσω στο χύμα!... τρίψτε... ρουφήξτε, γαμώτο! Πώς μ' αρέσει να γίνομαι πουτάνα όταν χύνω έτσι! Τέρμα... δεν μπορώ άλλο... με φάγατε... Μου φαίνεται πως δεν ξανάχα τέτοια ηδονή.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Κι εγώ πόσο χαίρομαι που την προξένησα! Όμως, φίλη μου, σου ξέφυγε άλλη λέξη που δεν καταλαβαίνω.
Τι εννοείς με την έκφραση πουτάνα; Με συγχωρείς, αλλά εδώ βρίσκομαι για να μορφωθώ.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΖ: Έτσι λέγονται, πανέμορφή μου, τα δημόσια θύματα της ανδρικής ακολασίας, πάντα έτοιμα να ενδώσουν, είτε λόγω της ιδιοσυγκρασίας των είτε χάριν αμοιβής· ευτυχισμένα κι αξιοσέβαστα πλάσματα που η κοινωνία τα καταδικάζει, αλλά τα στεφανώνει η ηδονή, και τα οποία, πολύ πιο αναγκαία για την κοινωνία απ' όσο οι σεμνότυφες, έχουν τη γενναιότητα να θυσιάσουν, για να την υπηρετήσουν, το σεβασμό που η κοινωνία τούς οφείλει. Ζήτωσαν αυτές που θεωρούν τον τίτλο τιμή τους! Ιδού γυναίκες πραγματικά αξιαγάπητες, οι μόνες αυθεντικές φιλόσοφοι! Όσο για μένα, καρδιά μου, που εδώ και δώδεκα χρόνια επιζητώ να είμαι άξια του τίτλου, σε διαβεβαιώνω ότι, κι αν δεν είμαι τυπικά πόρνη, διασκεδάζω σαν να ήμουν. Ακόμα περισσότερο: μ' αρέσει όταν γαμιέμαι να με φωνάζουν έτσι: η βρισιά μου ανάβει το μυαλό!

ΕΥΓΕΝΙΑ: Ω! σε καταλαβαίνω, καλή μου· ούτε εμένα θα με πείραζε να με πουν έτσι, αν κι ελάχιστα αξίζω τον τίτλο. Όμως η αρετή δεν εναντιώνεται σε τέτοια συμπεριφορά, δεν την προσβάλλουμε με τέτοιες πράξεις;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Α! παράτα τις αρετές, Ευγενία! Από τις θυσίες που μπορούμε να κάνουμ σ' αυτές τις κίβδηλες θεότητες, ποια αξίζει όσο κι ένα λεπτό έστω από την ηδονή που νιώθουμε όταν τις προκαλούμε; Έλα, η αρετή είναι μονάχα χίμαιρα και η λατρεία της συνίσταται αποκλειστικά σε μια συνεχή στέρηση, σ' αναρίθμητες εξεγέρσεις ενάντια στις προσταγές της ιδιοσυγκρασίας. Μπορεί παρόμοιες διαθέσεις να είναι φυσιολογικές; Μήπως η Φύση μάς συμβουλεύει αυτά που τη διστρέφουν; Ευγενία, μη σε κοροϊδεύουν αυτές οι γυναίκες που τις ονομάζουν ενάρετες. Δεν έχουμε τα ίδια πάθη, έστω, αλλά τα δικά τους πολλές φορές είναι πιο αξιοκαταφρόνητα· φιλοδοξία, περηφάνια, ιδιοτέλεια, συχνά είναι η ψυχρή τους ιδιοσυγκρασία που δεν τους ζητά τίποτα.
Ερωτώ, θα 'πρεπε να σεβαστούμε τέτοια όντα; Όχι! φέρνουν τη σφραγίδα του εγωισμού τους. Είναι άραγε καλύτερο, πιο σοφό, πιο πρέπον, να θυσιάζουμε στον εγωισμό αντίστα πάθη μας; Προσωπικά, πιστεύω ότι τα δεύτερα αξίζουν περισότερο, κι όποιος ακούει τη φωνή τους είναι λογικότερος αφού είναι όργανο της Φύσης, ενώ η φωνή του εγωισμού είναι απλώς η φωνή της βλακείας και της προκατάληψης. Μία μοναδική σταγόνα χυμένη απ' αυτό το μέλος, Ευγενία, μου είναι πιο πολύτιμη από τις πιο υπέροχες πράξεις μιας αρετής που περιφρονώ.

(Έχοντας αποκατασταθεί κάποια ηρεμία κατά τη διάρκεια αυτής της ανάλυσης, οι γυναίκες, φορώντας πάλι τα νεγκλιζέ τους, μισοξαπλώνουν σ' ένα ντιβάνι κι ο Ντολμανσέ, κοντά τους, κάθεται σε μια βαθιά πολυθρόνα.)

ΕΥΓΕΝΙΑ: Υπάρχουν όμως, πολλά είδη αρετής. Τι σκέφτεστε, λόγου χάρη, για την ευσέβεια;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Τι μπορεί να είναι αυτή η αρετή για κάποιον που δεν πιστεύει στη θρησκεία; Και ποιος μπορεί να πιστεύει στη θρησκεία; Ελάτε, ας βάλουμε τάξη στους συλλογισμούς μας, Ευγενία, δεν ονομάζετε θρησκεία τη συνθήκη που δένει τον άνθρωπο με το δημιουργό του και που τον υποχρεώνει να δίνει, μέσω της λατρείας, τεκμήρια της ευωνωμοσύνης που νιώθει για την ύπαρξη που οφείλει σ' αυτό τον δημιουργό;

ΕΥΓΕΝΙΑ: Δε θα μπορούσατε να το ορίσετε καλύτερα.

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Θαυμάσια! Αν αποδειχτεί ότι ο άθρωπος οφείλει την ύπαρξή του μανάχα στα αναπότρεπτα σχέδια της Φύσης· αν αποδειχτεί πως είναι τόσο αρχαίος σ' αυτόν τον κόσμο όσο κι η γήινη σφαίρα, ότι είναι όπως η βαλανιδιά, το σιτάρι, τα μέταλλα που βρίσκονται στα σπλάχνα της γης, που υπόκεινται μονάχα στην υποχρέωση της αναπαραγωγής, που με τη σειρά της είναι αναγκαία από την ίδια την ύπαρξη της γήινης σφαίρας που δεν οφείλει σε κανέναν τα αποκτήματά της· αν αποδειχτεί ότι αυτός ο Θεός, που οι ανόητοι θεωρούν σαν δημιουργό και κατασκευαστή όλων των γνωστών πραγμάτων, δεν είναι παρά το ne plus ultra, το μη περεταίρω, της ανθρώπινης λογικής, δεν είναι παρά το φάντασμά που δημιουργείται από τη στιγμή που η λογική αυτή δε μπορεί να προχωρήσει πιο πέρα· αν αποδειχθεί ότι η ύπαρξη αυτο΄του Θεού είναι αδύνατη κι ότι η Φύση, πάντα εν δράσει, πάντα κινούμενη, έχει από μόνη της αυτά που οι ηλίθιοι αρέσκονται να αποδίδουν στο θεό· εάν είναι βέβαιο ότι αυτό το αδρανές πλάσμα, κι αν υπήρχε, θα ήταν το γελοιωδέστερο όλων αφού θα είχε σταθεί χρήσιμο για μια μοναδική στιγμή και μετά, επί εκατομμύρια αιώνων, θα ήταν καταδικασμένο σε μια αξιοκαταφρόνητη αδράνεια· ότι, αν υπήρχε όπως μας το ζωγραφίζουν οι θρησκείες, θα ήταν το πιο σιχαμερό των πλασμάτων, αφού θα ήταν ο όδιος ο Θεός που επιτρέπει την ύπαρξη του κακού στη γη, ενώ η παντοδυναμία του θα μπορούσε να το εμποδίσει· εάν, λέω, όλ' αυτά αποδεικνύονταν, πράγμα που αναμφισβήτητα συμβαίνει, πιστεύετε, Ευγενία, ότι θα ήταν απαραίτητη αρετή αυτή η ευσέβεια που δένει τον άνθρωπο μ' έναν ηλιθι, ανεπαρκή, σκληρό και αξιοκαταφρόνητο δημιουργό;

ΕΥΓΕΝΙΑ (στην κυρία ντε Σαιντ-Ανζ): Πως! Αλήθεια, αγαπητή μου φίλη, η ύπαρξη του Θεού είναι χίμαιρα;

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Και, δίχως αμφιβολία, από τις πιο αποκρουστικές.

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Πρέπει να 'χει χάσει τα λογικά του κανείς για να πιστεύει σ'αυτήν. καρπός του τρόμου μερικών και της αδυναμίας άλλων, αυτό το αποτρόπαιο φάντασμα, Ευγενία, είναι άχρηστο για το γήινο σύστημα· και θα ήταν οπωσδήποτε βλαβερό γι' αυτό, αφού ο Θεός θα ήθελε να είναι δίκαιος και δε θα ήταν ποτέ ικανός να συνταχθεί με τις ουσιώδεις αδικίες που επιβάλλει η Φύση· γιατί θα ήθελε σταθερά το καλό, ενώ η Φύση δεν το επιθυμεί παρά σαν αντιστάθμισμα του κακού που υπηρετεί τους νόμους της· γιατί θα ήταν απαραίτητο να ασκεί συνεχώς την επιρροή του, ενώ η Φύση, ένας από τους νόμους της οποίας είναι αυτή η συνεχής δραστηριότητα, θα ήταν υποχρεωμένη να βρίσκεται σε συναχή αντίθεση και ανταγωνισμό μαζί του. Μα, θ' απαντήσει κάποιος, ο Θεός και η Φύση είναι ένα και το αυτό. Παραλογισμός! Το δημιούργημα δε μπορεί να είναι ίσο με το δημιουργό; Είναι το ρολόι ίσο με τον ωρολογοποιό; Πολύ καλά, θα πουν τότε, η Φύση δεν είναι τίποτα, ο Θεός είναι το παν. Άλλη βλακεία. Υπάρχουν κατ' ανάγκη δυο πράγματα στο σύμπαν: ο δημιουργός και το δημιούργημα· αλλά ποιός είναι αυτός ο δημιουργός; είναι το μόνο ερώτημα στο οποίο πρέπει ν' απαντήσουμε.
Αν η ύλη δρα, αν κινείται από μηχανισμούς άγνωστους σ' εμάς, αν η κίνηση είναι έμφυτη στην ύλη· αν, εν ολίγοις, μόνη αυτή, λόγω της ενέργειάς της, είναι ικανή να παράγει, να διατηρεί, να συντηρεί, να κρατά σε ισορροπία, μέσα στα απέραντα πεδία του διαστήματος, όλες τις σφαίρες που συναντά το βλέμμα μας, η ενιαία, αμετάβλητη πορεία των οποίων μας γεμίζει με θαυμασμό και δέος, πού πάει τότε η ανάγκη μας να βρούμε μια ξένη δύναμη, αφού αυτή η ενεργός λειτουργία βρίσκεται στην ίδια τη Φύση που δεν είναι παρά ύλη εν κινήσει; Μήπως η θεοποιητική χίμαιρα μπορεί να φωτίσει τίποτα; Προκαλώ οποιονδήποτε να μου το αποδείξει. Ακόμα κι αν γελιέμαι για τις έμφυτες ιδιότητες της ύλης, τουλάχιστον δεν έχω μπροστά μου παρά μια δυσκολία. Πόσο με βοηθάς όταν μου προσφέρεις το Θεό σου; Απλώς άλλον έναν Θεό. Και πώς να αναγνωρίσω σαν αιτία αυτού που δεν καταλαβαίνω κάτι που καταλαβαίνω ακόμα λιγότερο; Μήπως με τη βοήθεια των δογμάτων της χριστιανικής θρησκείας μπορώ να εξετάσω... να έχω μια εικόνα του φριχτού Θεού σας; Ας δούμε πώς μου τον ζωγραφίζουν...
Τι βλέπω στο Θεό αυτής της ακατανόμαστης λατρείας αν όχι ένα ον ασυνεπές και βάρβαρο, δημιουργό ενός κόσμου για την καταστροφή του οποίου μετανιώνει την άλλη μέρα; Τι άλλο από ένα πλάσμα αδύναμο, ανίκανο ν' αναγκάσει τον άνθρωπο να υπακούσει στη θέλησή του; Ο άνθρωπος, αν και προήλθε απ' αυτόν, δεσπόζει πάνω του, μπορεί να τον προσβάλλει, και γι' αυτό αξίζει αιώνια βασανιστήρια! Τι αδύνατο πλάσμα αυτός ο Θεός! Μπορεσε να δημιουργήσει όλα όσα γνωρίζουμε και δε μπόρεσε να πλάσει τον άνθρωπο κατ' εικόνα και ομοίωσή του! Αλλά θ' απαντήσετε, αν ο άνθρωπος είχε δημιουργηθεί έτσι, θα ήταν ελάχιστα αντάξιος του δημιουργού του. Τι κοινοτοπία! Και γιατί θα πρέπει ο άνθρωπος να είναι αντάξιος του Θεού του; Αν ο άνθρωπος είχε πλαστεί ολοκληρωτικά καλός, δε θα ήταν ποτέ ικανός να κάνει το κακό, και τότε μόνο θα ήταν έργο άξιο ενός θεού. Δίνοντάς του τη δυνατότητα επιλογής, τον έβαλε σε πειρασμό. Αλλά ο Θεός, με την παντογνωσία του, θα όφειλε να γνωρίζει το αποτέλεσμα. Μόλις το πλάσμα δημιουργήθηκε, κι ο Θεός ευχαριστιέται να καταδικάσει το δημιούργημά του. Τι φριχτός αυτός ο Θεός! Τι τέρας! Υπάρχει εγκληματίας που να του αξίζει περισσότερο το μίσος μας, η αδυσώπητη εκδίκησή μας; Κι όμως, ελάχιστα ικανοποιημένος από ένα τόσο θαυμάσιο κακούργημα, πνίγει τον άνθρωπο για να τον μετατρέψει· τον καίει· τον καταριέται.
Όλ' αυτά δεν αλλάζουν τον άνθρωπο με τίποτα. Ένα ον πιο ισχυρό απ' αυτόν τον εγκληματικό θεό, ο Διάβολος, που διατηρεί ακέραιο το βασίλειό του, πάντα ικανός να προκαλεί τον δημιουργό του, κατορθώνει να σαγηνεύει και να παρασύρει συνεχώς το ποίμνιο που ο Αιώνιος κράτησε για τον εαυτό του. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει την επίδραση αυτού του δαίμονα πάνω μας. Τι πιστεύει, όμως, αυτός ο φριχτός Θεός που πρεσβεύετε; Έχει έναν μόνο γιο, βγαλμένο κι εγώ δεν ξέρω από ποια επαφή· γιατί, αφού ο άνθρωπος γαμά, θέλησε να γαμήσει κι ο Θεός του· παίρνει από τον ουρανό αυτό το σεβαστό κομμάτι του και το στέλνει στη γη. Θα' λεγε κανείς ότι αυτό το υπέροχο πλάσμα θα εμφανιζόταν πάνω σε ουράνιες αχτίδες, στο μέσο μιας αγγελικής συνοδείας, περίβλεπτος σ' όλο το σύμπαν... μα όχι· το βρίσκουμε στο στήθος μιας εβραίας πουτάνας, η κάθοδος του Θεού που θα σώσει τον κόσμο αγγέλεται μέσα σ' ένα πραγματικό χοιροστάσι! ιδού το λαμπρό ξεκίνημα αυτής της προσωπικότητας! Όμως η αποστολή του είναι έντιμη, θα μας σώσει; Ας τον παρακολουθήσουμε για λίγο. Τι λέει; Τι κάνει; ποια η υψηλή αποστολή του; ποιό μυστήριο θα μας αποκαλύψει; ποιο δόγμα θα μας προτείνει; με ποιες πράηειις θα λάμψει επιτέλους το μεγαλείο του;
Βλέπω καταρχήν άσημα παιδικά χρόνια, μερικές αναμφίβολα πονηρές υπηεσίες που προσφέρει ο κατεργαράκος στους ιερείς του ναού της Ιερουσαλήμ· κατόπιν μια εξαφάνιση δεκαπέντε χρόνων κατά τη διάρκεια της οποίας ο απατεωνίσκος αυτοδηλητηριάζεται μ όλες τις φαντασιώσεις της αιγυπτιακής σχολή - που τελικά τις μεταφέρει στην Ιουδαία. Πριν επιστρέψει καλά-καλά, αρχίζει το παραλήρημά του: λέει πως ειναι γιος του Θεού, ίσος με τον πατέρα του· σ' αυτή τη συμμαχία ενώνει κι ένα άλλο φάντασμα που το ονομάζει Άγιο Πνεύμα, κι αυτά τα τρία πρόσωπα, μας βεβαιώνει, δε μπορεί παρά να κάνουν ένα! Όσο αυτό το γελοίο μυστήριο μας εκπλήττει, τόσο αυτός ο αλήτης λέει ότι αξίζει να το χάψουμε... ότι κινδυνεύουμε αν το αρνηθούμε. Μόνο και μόνο για να μας σώσει, ισχυρίζεται ο βλάκας, ενσαρκώθηκε, μολονότι Θεός, σε ανθρώπινο ον· και τα εκπληκτικά θαύματα που θα τον δούμε να κάνει σε λίγο θα πείσουν το σύμπαν ολόκληρο! Πράγματα, λένε, κατά τη διάρκεια ενός φαγοποτιού μ' όλους τους παρόντες μεθυσμένους, ο απατεώνας μεταμορφώνει το νερό σε κρασί· σε μια έρημο ταΐζει μερικούς ληστές με φαγητά που είχαν κρύψει προηγουμένως οι αφοσιωμένοι συνέταιροί του· ένας φιλαράκος του παριστάνει τον νεκρό, ο απατεώνας μας του ξαναδίνει τη ζωή· πηγαίνει σ' ένα βουνό κι εκεί, μπροστά σε δυο-τρεις φίλους του μόνο, κάνει μια ψευτοταχυδακτυλουργία, που θα 'κανε και τον χειρότερο σύγχρονο ζογκλέρ να κοκκινήσει από ντροπή.
Άλλωστε, καταδικάζοντας εν χορώ όλους όσους δεν τον παραδέχονται, το κάθαρμα υπόσχεται τους ουρανούς σ' όποιο ψώνιο του δώσει αυτί. Δε γράφει τίποτα, γιατί είναι αγράμματος· μιλά ελάχιστα, γιατί είναι βλάκας· κάνει ελάχιστα πράγματα, γιατί είναι αδύναμος· τέλος, αφού εξαντλεί την υπομονή των Αρχών με τα χωριστικά κηρύγματά του, αν και σπάνια, ο τσαρλατάνος καταφέρνει να τον σταυρώσουν, αφού πρώτα βεβαιώσει τους αλήτες που τον ακολουθούν ότι, κάθε φορά που τον επικαλούνται, θα κατεβαίνει σ' αυτούς για να τον φάνε. Τον βασανίζουν, το ανέχεται. Ο κύριος, μπαμπάς, ο ύψιστος Θεός απ' όπου τολμά να ισχυριστεί ότι κατάγεται, δεν τον βοηθά καθόλου, και ιδού, ο αγύρτης, να υφίσταται την ίδια μεταχείριση με τον πιο άθλιο από τους ληστές των οποίων ήταν άξιος αρχηγός.
Τα τσιράκια του συσκέπτονται: "Θα χαθούμε", λένε, "κι οι ελπίδες μας μαζί, αν δε σωθούμε με κανένα γρήγορο κόλπο. Θα μεθύσουμε τη φρουρά του Ιησού· θα εξαφανίσουμε το σώμα του, θα σπείρουμε τη φήμη ότι αναστήθηκε: το κόλπο θα πιάσει σίγουρα· αν καταφέρουμε να κάνουμε πιστευτή την απάτη, η θρησκεία μας θα ξεκινήσει, θα διαδοθεί· θα γοητεύεσει τον κόσμο... στο έργο!" Το εγχείρημα πραγματοποιείται, πετυχαίνει. Πόσα καθάρματα δεν αντιστάθμισαν με την τόλμη την έλλειψη κάθε αξίας! Το πτώμα κλέβεται, οι χαζοί, οι γυναίκες, τα παιδιά, φωνάζουν "Θαύμα!" μ' όλη τη δύναμη των πνευμόνων τους κι ωστόσο, σ' αυτή την πόλη όπου μόλις έγιναν τόσα θαύματα, σ' αυτή την πόλη που βάφτηκε με το αίμα του Θεού, κανείς δε θέλει να πιστέψει σ' αυτόν· ούτε μια μεταστροφή. Κι ακόμα περισσότερο: τόσο ανάξιο μετάδοσης είναι το γεγονός, που δεν το αναφέρει κανείς ιστορικός. μόνο οι μαθητές του αγύρτη πιστεύουν ότι θα ωφεληθούν από αυτή την απάτη· αλλ' όχι ακόμα.
Αυτό το σημείο έχει αποφασιστική σημασία· σημειώστε το καλά. Αφήνον να περάσουν πολλά-πολλά- χρόνια πριν εκμεταλλευθούν τη μηχανή τους· στο τέλος υψώνουν πάνω της το αβέβαιο οικοδόμημα του απεχθούς δόγματός τους. Στον κόσμο αρέσουν οι νεωτερισμοί. Ο δεσποτισμός των αυτοκρατώρων καθιστά αναγκαία μια επανάσταση. Οι απατεώνες γίνονται ακουστοί, προοδεύουν ταχύτατα: είναι η ιστορία όλων των λαθών. Γρήγορα οι βωμοί της Αφροδίτης και του Άρη μετατρέπονται σε βωμούς του Ιησού και της Μαρίας· δημοσιεύεται η ζωή του απατεώνα· το κοινότοπο ρομάντσο δημιουργεί τα θύματά του· παρουσιάζεται να έχει πει χιλιάδες πράγματα που ούτε τα σκέφτηκε ποτέ του· κάποιες από τις ασυναρτησίες του γίνονται η βάση του ηθικού του κηρύγματος και, καθώς αυτοί οι νεωτερισμοί κηρύσσονται στους φτωχούς, η φιλανθρωπία γίνεται η πρώτη αρετή. Παράδοξες τελετές καθερώνονται με το όνομα μετάληψη· η πιο απωθητική κι απεχθής είναι αυτή όπου ένας παπάς, γεμάτος εγκλήματα, κατορθώνει, χάρη σε μερικά μαγικά λόγια, να επαναφέρει το Θεό σ' ένα κομμάτι ψωμί.
Μην αμφιβάλλετε καθόλου· αυτή η ντροπιασμένη θρησκεία θα μπορούσε να εξοντωθεί ολοκληρωτικά πάνω στη γέννησή της, αν χρησιμοποιούνταν ενάντιά της η περιφρόνηση που της άξιζε· αποφάσισαν, όμως, να την καταστείλουν· άνθισε· ήταν αναπότρεπτο.
Ακόμα και σήμερα, αν τη γελοιοποιήσουν, θα πέσει. Ο επιδέξιος Βολταιρος ποτέ δε χρησιμοποίησε άλλο όπλο, κι από τους συγγραφείς όλους, μπορεί να συγχαρεί τον εαυτό του ότι έχει τους περισσότερους προσήλυτους. Αυτή είναι με λίγα λόγια, Ευγενία, η ιστορία του θεού και της θρησκείας· σκεφθείτε πόσο αξίζουν οι μύθοι και κρατήστε απέναντί τους την αποφασιστική στάση που τους ταιριάζει.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Δεν έχω καμιά δυσκολία να διαλέξω· περιφρονώ όλες αυτές τις ανθυγιεινές φαντασιώσεις, κι αυτός ο Θεός, στον οποίο ήμουνα ως τώρα προσκολλημένη από αδυναμία και άγνοια, δε θα μου προκαλεί πια παρά τρόμο.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Ορκίσου ότι δε θα τον ξανασκεφτείς, δε θα ασχοληθείς πια μαζί του, δε θα τον επικαλεσθείς καμιά στιγμή της ζωής σου κι ό,τι όσο θα αναπνέεις, δε θα επιστρέψεις σ' αυτόν.

ΕΥΓΕΝΙΑ (ρίχνεται στο στήθος της κυρίας ντε Σαιντ-Ανζ): Το δηλώνω μέσα στην αγκαλιά σου. Πόσο εύκολα βλέπω ότι το ζητάς για το καλό μου, κι ότι δε θα 'θελες τέτοιες αναμνήσεις να ταράξουν τη γαλήνη μου!

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Μήπως θα μπορούσα να σκεφτώ διαφορετικά;

ΕΥΓΕΝΙΑ: Όμως, ντολμανσέ, στη μελέτη της θρησκείας, μας έφερε η ανάλυση των αρετών. Ας ξαναγυρίσουμε σ' αυτές. Μήπως αυτή η θρησκεία, όσο γελοία κι αν είναι, προτείνει μερικές αρετές που η άσκησή τους θα συντελούσε στην ευτυχία μας;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Έστω, ας δούμε. Μήπως η αγνότητα, Ευτυχία, η αρετή αυτή που τα ίδια τα μάτια σας αρνούνται, μολονότι είστε η ίδια η εικόνα της; Θα σεβαστείτε την υποχρέωση να αντιταχθείτε σ' όλες τις φυσικές διεργασίες, θα τις θυσιάσετε όλες στη γελοία και ματαιόδοξη τιμή ότι δε σταθήκατε ποτέ αδύναμη; Απαντήστε μου ειλικρινά, φίλη μου, πιστεύετε ότι θα βρείτε σ' αυτή την παράλογη και επικίνδυνη ψυχική αγνότητα τις χαρές που προσφέρουν τα αντίθετα βίτσια;

ΕΥΓΕΝΙΑ: Όχι, είμαι υποχρεωμένη ν' απαντήσω αρνητικά· δε νιώθω την παραμικρή διάθεση να μείνω αγνή, μάλλον όλα με σπρώχνουν προς το αντίθετο. Όμως, Ντολμανσέ, η φιλανθρωπία και η καλοσύνη δε φέρνουν χαρά σε μερικές ευαίσθητες ψυχές;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Μακριά μας οι αρετές αυτές που δεν οδηγούν παρά στην αγνωμοσύνη! Μη γελιέσαι καθόλου, χαριτωμένη μικρή μου: η καλοσύνη προέρχεται περισσότερο από το ελάττωμα της υπερηφάνειας, δεν είναι αυθεντική ψυχική αρετή· δε βοηθάμε ποτέ τον πλησίον μας με τη μοναδική πρόθεση να κάνουμε το καλό, αλλά από επίδειξη· θα ενοχλούμαστε εξαιρετικά αν η πράξη μας δεν έβρισκε τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα. Και μην πιστεύεις, Ευγενία, ότι αυτή η πράξη έχει τα καλά αποτελέσματα που πιστεύει ο κόσμος· προσωπικά τη θεωρώ τη μεγαλύτερη απάτη· εθίζει το φτωχό σε μια βοήθεια που εξασθενεί την ενεργητικότητά του· όταν προσδδοκά τη φιλανθρωπία σου, παύει να εργάζεται και γίνεται, όταν τη στερηθεί, κλέφτης ή δολοφόνος. Ακούω γύρω μου ν' αναζητούν τρόπους για να εξαλείψουν τη ζητιανιά και στο μεταξύ κάνουν ό,τι μπορούν για να την ενθαρρύνουν. Δε θέλουμε μύγες στην κρεβατοκάμαρά μας; Ας μη σκορπίζουμε ζάχαρη για να τις προσελύσουμε! Δε θέλουμε φτωχούς στη Γαλλία; Ας πάψουμε να μοιράζουμε γλυκά και, προπάντων, ας κλείσουμε τα φτωχοκομεία. Έτσι το άτομο που γεννιέται στη δυστυχία θα στερηθεί αυτά τα επικίνδυνα δεκανίκια και θα φροντίσει για τον εαυτό του επιστρατεύοντας όλα τα μέσα που του προσφέρει η Φύση για να ξεφύγει από την κατάσταση όπου γεννήθηκε. Κι έτσι θα πάψει ν' αυθαδιάζει. Καταστρέψτε δίχως καθόλου οίκτο, ισοπεδώστε αυτά τα φριχτά σπίτια όπου συγκεντρώνετε τους καρπούς της ακολασίας των φτωχών, σιχαμένων κατακαθιών, που ξερνάνε κάθε μέρα στην κοινωνία ακατονόμαστες ορδές νεότευκτων πλασμάτων που μοναδική ελπίδα έχουν το πορτοφόλι σας. Σε τι χρησιμεύει, σας ρωτώ, να διατηρούμε τέτοια άτομα και με τόσες φροντίδες; Φοβάστε μη χαθεί ο πληθυσμός της Γαλλίας; Χα! Μην κάνετε ποτέ τέτοια σκέψη!
Ένα από τα κύρια ελαττώματα αυτού του καθεστώτος είναι ότι ο πληθυσμός είναι υπερβολικά μεγάλος, κι αυτή η υπεραφθονία κακώς θεωρείται πλούτος. τα υπεράριθμα αυτά όντα είναι σαν τα παρασιτικά κλαδιά που ζώντας σε βάρος του κορμού τελικά τον καταβάλλουν. θυμηθείτε ότι σε οποιαδήποτε μορφή πολιτικής οργάνωσης ο πληθυσμός ξεπεράσει το απολύτως απαραίτητο μέγεθος, η κοινωνία φθίνει. Μελετήστε την κατάσταση στη Γαλλία, θα δείτε ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει. Οι συνέπειες; Είναι φανερές. Οι Κινέζοι, πιο σοφοί από μας, φροντίζουν ν' αποφύγουν την καταδυνάστευση που θα προκαλούσε ένας υπερβολικός πληθυσμός. Ούτε ίχνος ασύλου για τους ντροπιασμένους καρπούς της ακολασίας: τους αποβάλλουν όπως τα υπολλείματα της χώνευσης. Ούτε ίχνος φτωχοκομείων: είναι άγνωστα στην κίνα. Εκεί εργάζονται όλοι· εκεί είναι όλοι ευτυχισμένοι· τίποτα δεν εξαντλεί την ενεργητικότητα των φτωχών κι όλοι μπορούν να πουν όπως ο Νέρων: "Quid est pauper?"· "Τι σημαίνει 'φτωχός';"

ΕΥΓΕΝΙΑ (στην κυρία ντε Σαιντ-Ανζ): Αγαπημένη μου φίλη, ο πατέρας μου σκέφτεται ακριβώς όπως ο κύριος Ντολμανσέ: ποτέ του δεν έκανε καλή πράξη και συνεχώς μαλώνει τη μητέρα μου για τα χρήματα που σπαταλά σε τέτοιες πρακτικές. Άνηκε στην Ένωση Μητέρων και στην Φιλανθρωπική Εταιρεία· ούτε ξέρω σε πόσους κύκλους ήταν μέλος· την υποχρέωσε να τους εγκαταλείψει όλους, απειλώντας την ότι θα περιόριζε στο ελάχιστο την επιχορήγησή της αν ξανάρχειζε τέτοιες βλακείες.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Δεν υπάρχει τίποτα πιο γελοίο και πιο επικίνδυνο, Ευγενία, απ' αυτές τις οργανώσεις: σ' αυτές, στα ελεύθερα δημόσια σχολεία και στα φιλανθρωπικά ιδρύματα οφείλουμε την τωρινή κοινωνική αταξία. Ποτέ μη δίνεις βοηθήματα, σε ικετεύω.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Μη φοβάσαι καθόλου. Εδώ και πολύ καιρό ο πατέρας μου μού ζήτησε το ίδιο και η φιλανθρωπία ελάχιστα με συγκινεί για να παρακούσω τις εντολές του... την καρδιά μου και τις επιθυμίες σου.

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Ας μη σπαταλούμε το μερίδιο ευαισθησίας που μας έδωσε η Φύση· έτσι θα το εκμηδενίσουμε. Γιατί να μ' ενδιαφέρουν οι δυστυχίες των άλλων; Μήπως και χωρίς τις ξένες δεν έχω αρκετές δικές μου; Η φλόγα της ευαισθησίας μας ας ανάβει μόνος τις ηδονές μας. Να δεχόμαστε ό,τι τις βοηθά, ας αντιτάξουμε αδαμάντινη αντίσταση σ' όλα τ' άλλα. Από αυτή την ψυχική διάθεση, γεννιέται κάποιο είδος σκληρότητας που δε στερείται θελγήτρων. Δεν μπορούμε να κάνουμε πάντα το κακό. Στερημένοι από τη χαρά που μας δίνει, ας αποζημιωθούμε τουλάχιστον με τη μικρή πικάντικη κακία ότι δεν κάνουμε το καλό.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Πόσο με φλογίζουν τα μαθήματά σας! Τώρα πιστεύω ότι θα προτιμούσα να με σκοτώσουν παρά να με υποχρεώσουν σε οποιαδήποτε καλή πράξη!

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Κι αν δινόταν η ευκαιρία για μια κακή, θα ήσουν το ίδιο πρόθυμη;

ΕΥΓΕΝΙΑ: Σώπα, γητεύτρα! Δε θ' απαντήσω ώσπου να συμπληρώσεις την εκπαίδευσή μου. Σύμφωνα με όσα μου λέτε, Ντολμανσέ, φαίνεται ότι τίποτα δεν είναι τόσο αδιάφορο στον κόσμο όσο η διάπραξη μιας καλής ή κακής πράξης. Πρέπει, λοιπόν, να υπακούμε μόνος στις ορέξεις, στην ιδιοσυγκρασία μας;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Μην αμφιβάλλεις καθόλου, Ευγενία, οι λέξεις αμαρτία και αρετή δεν αντιπροσωπεύουν παρά τοπικές ιδέες. Καμιά πράξη, οσοδήποτε μοναδική κι αν τη φαντάζεσαι, δεν είναι πραγματικά εγκληματική, καμιά δε ν μπορεί να ονομαστεί πραγματικά ενάρετη. Όλα είναι σχετικά με τα ήθη και το κλίμα όπου ζούμε· αυτό που είναι έγκλημα εδώ, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο πέρα θεωρείται αρετή, και οι αρετές ενός άλλου ημισφαιρίου θα μπορούσαν κάλλιστα να αντιστραφούν σε εγκλήματα στο δικό μας. Δεν υπάρχει φριχτή πράξη που να μην έχει καθαγιαστεί κάπου αλλού, αρετή που να μην έχει μαστιγωθεί. Όταν μονάχα η γεωγραφία αποφασίζει αν μια πράξη είναι άξια επαίνου ή επιτίμησης, δε μπορούμε να δίνουμε σημασία σε ανόητα και ματαιόδοξα αισθήματα, θα έπρεπε μάλλον να τα αντιμετωπίζουμε πάνοπλοι, σε βαθμό τέτοιο που να δεχόμαστε άφοβα την περιφρόνηση των άλλων όταν οι πράξεις που την προκαλούν είναι για μας πηγές έστω και ελάχιστης ηδονής.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Ωστόσο, μου φαίνεται ότι πρέπει να υπάρχουν πράξεις αρκετά επικίνδυνες, αρκετά κακές από μόνες τους, ώστε να θεωρούνται απ' όλους γενικά εγκληματικές και σαν τέτοιας να τιμωρούνται σ' ολόκληρο τον κόσμο.

ΚΥΡΙΑ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΑΝΖ: Καμιά, αγαπητή μου, καμιά, ούτε η κλεψιά, ούτε η αιμομιξία, ούτε καν ο φόνος ή η πατροκτονία.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Πώς; Υπάρχουν μέρη όπου ανέχονται τέτοιες φρικωδίες;

ΝΤΟΛΜΑΝΣΕ: Τις έχουν τιμήσει, τις έχουν στεφανώσει, τις θεώρησαν υπέροχες, ενώ σ' άλλα μέρη ο ανθρωπισμός, η ειλικρίνεια, η καλοσύνη, η εγκράτεια, όλες γενικά οι αρετές μας, θεωρήθηκαν τερατωδίες.

ΕΥΓΕΝΙΑ: Θα ήθελα να μου το εξηγήσετε. Απαιτώ μια σύντομη ανάλυση για καθένα απ' αυά τα εγκλήματα· σας παρακαλώ, αρχίστε εκθέτοντας τις απόψεις σας για την ελευθεριότητα των κοριτσιών και μετά για τη μοιχεία των γυναικών.

---ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ---